Πριν
από οποιαδήποτε άλλη καλλιεργητική ενέργεια, ο κήπος σας χρειάζεται
προετοιμασία. Πρέπει δηλαδή να εξασφαλίσετε για τα φυτά σας τις ιδανικές
όσο το δυνατόν συνθήκες που θα τα βοηθήσουν να φυτρώσουν, να μεγαλώσουν
και να καρποφορήσουν χωρίς προβλήματα.
Εντάξει, πήρατε τη μεγάλη
απόφαση να ξεκινήσετε ένα λαχανόκηπο. Το επόμενο ερώτημα είναι πού θα
τον εγκαταστήσετε. Η απάντηση θα εξαρτηθεί
από το πόσο εκτεθειμένος
είναι στο φως του ήλιου ο χώρος που επιλέγετε, πόσο κοντά βρίσκεται στο
σπίτι σας, πόσο επικλινής ή επίπεδος είναι και φυσικά αν έχει καλή
ποιότητα χώματος.
Προτού ξεκινήσετε τον
λαχανόκηπό σας, καταστρώστε ένα σωστό πλάνο. Αφού με τον λαχανόκηπο
σκοπεύετε να αντιμετωπίσετε κάποιες ανάγκες, σχεδιάστε τον έτσι ώστε να
μπορεί να καλύψει όλες αυτές τις ανάγκες. Παράδειγμα: Για να
τροφοδοτήσετε με λαχανικά μια οικογένεια τεσσάρων ατόμων όλο τον χρόνο, ο
λαχανόκηπός σας πρέπει να έχει εμβαδόν 100 τετραγωνικά μέτρα
τουλάχιστον, χωρίς να υπολογίζουμε τους διαδρόμους.
Κανόνας απαραβίαστος
είναι ότι ο λαχανόκηπός σας πρέπει να λούζεται από το φως του ήλιου
αρκετές ώρες τη μέρα – τουλάχιστον πέντε. Όλα τα λαχανικά χρειάζονται
πολύ φως για να ευδοκιμήσουν και να δώσουν καρπούς. Προσέξτε λοιπόν πόσο
εκτεθειμένος στο φως του ήλιου είναι ο χώρος – όχι μόνο τη στιγμή που
τον επισκεφθήκατε, αλλά και τις άλλες εποχές του χρόνου, καθώς κτίρια ή
δέντρα μπορεί να κόβουν το φως όταν αλλάζει η πορεία του ήλιου. Επίσης, η
εγγύτητα του κήπου έχει ζωτική σημασία για την καθημερινή φροντίδα του.
Αν χρειάζεστε πολύ ώρα για να φτάσετε στον λαχανόκηπό σας, σίγουρα αυτό
θα αποβεί σε βάρος της φροντίδας του. Και αν το έδαφος του κήπου είναι
επικλινές, θα χρειαστεί να φτιάξετε πεζούλες για να ελέγχετε τη ροή του
νερού. Αν πάλι είναι επίπεδο, θα χρειαστεί ίσως να φτιάξετε
αποστράγγιση. Επίσης είναι πολύ χρήσιμο να λάβετε υπ’ όψη σας την
κατεύθυνση των επικρατούντων ανέμων και, αν χρειάζεται, να δημιουργήσετε
ή να εκμεταλλευθείτε ανεμοφράκτες από δέντρα ή θάμνους.
Το χώμα προσφέρει
θρεπτικές ουσίες στα φυτά και μερικά χώματα είναι καλύτερα από άλλα. Η
άμμος, η άργιλος, οι πέτρες και οι οργανικές ύλες είναι αυτά που
αποτελούν τη σύνθεση του χώματος. Μια καλή περιεκτικότητα σε οργανικές
ύλες είναι περίπου 5–8%. Αυτό που τελικά δημιουργεί το χώμα, ιδίως όταν
αυτό είναι πλούσιο και ζωντανό, είναι η βιολογική δραστηριότητα των
μικρο- και μακροοργανισμών που βρίσκονται μέσα του. Καθώς οι οργανισμοί
αυτοί πολλαπλασιάζονται, αφομοιώνουν πετρώματα, φυτά και άλλους
μικροοργανισμούς και όταν αργότερα πεθαίνουν, συνεισφέρουν στις
οργανικές ύλες που δημιουργούν το υγιές χώμα. Η υγεία του χώματος
κρίνεται από τη γενική δομή του, την ικανότητά του να συγκρατεί
θρεπτικές ουσίες και νερό και τη χαλαρότητά του σε σχέση με την
ικανότητα των ριζών να διεισδύσουν αρκετά βαθιά.
Μετά την απόφασή σας για
την επιλογή του χώρου όπου θα στήσετε τον λαχανόκηπό σας, το επόμενο
βήμα είναι να βελτιώσετε το χώμα και να μειώσετε τον ανταγωνισμό για τα
φυτά που θα καλλιεργήσετε. Εάν γίνεται, αφαιρέστε τις πέτρες για να
διευκολύνετε την καλλιέργεια και να δώσετε περισσότερο χώρο στις ρίζες.
Αυτό που ονομάζουμε γονιμότητα του εδάφους είναι η τροφή των φυτών και
από αυτό εξαρτάται η επιτυχία του κήπου σας. Η γονιμότητα συνήθως
βελτιώνεται με τη σπορά ψυχανθών, όπως βίκος και τριφύλλι, και το άπλωμα
κοπριάς. Πάντως, η χρήση κομπόστ φαίνεται πώς είναι η λύση στη
γονιμότητα του χώματος, καθώς προσφέρει ταυτόχρονα οργανικές ύλες και
τροφή στα φυτά. Υπάρχουν βέβαια και μη οργανικά λιπάσματα που ενισχύουν
την ανάπτυξη των φυτών. Είναι συνθετικά προϊόντα βασισμένα στο πετρέλαιο
που δυστυχώς καταστρέφουν τους ζωντανούς οργανισμούς στο χώμα, ενώ
προσφέρουν μη ισορροπημένη διατροφή στα φυτά. Με τα χημικά αυτά τα φυτά
πράγματι μεγαλώνουν, αλλά συχνά δεν έχουν τη δύναμη να αποφύγουν κοινά
παράσιτα και ασθένειες, ενώ και τα ζιζάνια μεγαλώνουν κι αυτά γρήγορα
αυξάνοντας τον ανταγωνισμό για τροφή.
Η βελτίωση του χώματος
έχει μεγάλη σημασία, αλλά εξίσου μεγάλη σημασία έχει και η μείωση του
ανταγωνισμού από τα ζιζάνια. Τα ζιζάνια είναι φυτά που με το έτσι θέλω
αφαιρούν θρεπτικές ουσίες και φως από τα φυτά που καλλιεργεί ο κηπουρός.
Ένα ζιζάνιο μπορεί να είναι ένα χρήσιμο φυτό που φυτρώνει σε λάθος
σημείο. Το ξεχορτάριασμα με το χέρι είναι πάντοτε αναγκαίο, αλλά
υπάρχουν και τεχνικές που περιορίζουν αυτή την κουραστική δουλειά. Η
εδαφοκάλυψη είναι μια από αυτές.
Επιλέξατε πού θα στήσετε
τον λαχανόκηπό σας και κάνατε τις αναγκαίες ενέργειες για να βελτιώσετε
το χώμα και να περιορίσετε τα ζιζάνια. Τώρα είναι η στιγμή να ξεκινήσετε
τον σχεδιασμό του κήπου. Περπατήστε τον χώρο, φαντασθήτε πώς θέλετε να
είναι, μετρήστε τα παρτέρια και τους διαδρόμους και σχεδιάστε τα όλα υπό
κλίμακα σ’ ένα φύλλο καντριγιέ χαρτί. Μην ξεχάσετε να συμπεριλάβετε και
ό,τι υπάρχει ήδη στον χώρο: Φράχτη, αποθήκη, φωτισμό κ.ά. Πέρα απ’
αυτά, κατά τον σχεδιασμό του κήπου σας σκεφθήτε και τα εξής:
- Αφήστε χώρο. Την ώρα που σχεδιάζετε τον κήπο, αφήστε μπόλικο χώρο για να μπορούν τα φυτά να αναπτυχθούν πλήρως. Τα αναρριχητικά φυτά, όπως η τοματιά και η πιπεριά, χρειάζονται περισσότερο χώρο και κρεβατωσιές, ενώ τα χαμηλά φυτά όπως το μαρούλι δεν χρειάζονται. Ερευνήστε λίγο αυτό το ζήτημα για τα φυτά που σκοπεύετε να φυτέψετε, την ώρα του σχεδιασμού και όχι αργότερα.
- Δεν είναι ανάγκη να φυτέψετε τα λαχανικά σας σε γραμμές. Αν και ιστορικά οι λαχανόκηποι έχουν γραμμές λαχανικών και ανάμεσά τους διαδρόμους για τους κηπουρούς, πολλοί σημερινοί κήποι έχουν εγκαταλείψει τη γραμμικότητα. Φυτέψτε όπως σας βολεύει σε μικρά παρτέρια και αφήστε διαδρόμους για να περνάτε δίπλα τους. Τα φυτά δεν αντιλαμβάνονται τη γεωμετρία. Αρκεί μονάχα να τηρείτε τις αναγκαίες ελάχιστες αποστάσεις μεταξύ τους, για να αποφύγετε τον ανταγωνισμός για τροφή. Δείτε το άρθρο μας Εντατική κηπουρική για τις ελάχιστες αποστάσεις μεταξύ φυτών.
- Τώρα είναι η στιγμή να αποφασίσετε για υψωμένα παρτέρια. Καλλιεργώντας σε παρτέρια ύψους 20 έως 30 εκατοστών, κερδίζετε αρκετά πλεονεκτήματα. Δείτε το σχετικό μας άρθρο Υψωμένα παρτέρια για λεπτομέρειες.
-
Σκεφθήτε τις ζαρντινιέρες και τις γλάστρες.
Μπορείτε να γλιτώσετε χώρο και χρήμα φυτεύοντας κάποια από τα φυτά σας
σε ζαρντινιέρες και γλάστρες. Πολλά λαχανικά πραγματικά ευδοκιμούν στις
γλάστρες – π.χ. τομάτες, μελιτζάνες, αγγούρια, πΈχετε ήδη ετοιμάσει το
χώμα, έχετε αποφασίσει τα παρτέρια σας και είσθε έτοιμος/η να φυτέψετε.
Μερικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε κατά το φύτεμα:
- Φυτεύετε τα λαχανικά σας κοντά στους φίλους τους! Μερικά λαχανικά αναπτύσσονται πολύ καλύτερα όταν βρίσκονται δίπλα σε ορισμένα άλλα, ενώ κάποιοι άλλοι συνδυασμοί εμποδίζουν την ανάπτυξη. Σε προσεχές άρθρο μας θα συζητήσουμε αναλυτικά για τα φυτά-συντρόφους, αλλά μέχρι τότε, να μερικοί συνδυασμοί που πρέπει να αποφεύγετε: Τομάτες και κολοκυθάκια. Καρότα και άνηθος. Μπρόκολα και τομάτες. Φυτέψτε αυτά τα φυτά σε χωριστά σημεία του κήπου.
- Φυτεύετε λίγα φυτά κάθε φορά. Για να απολαμβάνετε τους καρπούς των κόπων σας ολόκληρη την καλλιεργητική σαιζόν, μη φυτεύετε όλα τα λαχανικά σας μαζί. Αν φυτεύετε λίγα φυτά από κάθε είδος στη διάρκεια της σαιζόν, τότε θα έχετε συνεχώς όσα λαχανικά θέλετε. Όπως μπορείτε να δείτε στον πίνακά μας Οδηγός φύτευσης λαχανικών, σχεδόν όλα τα είδη λαχανικών έχουν μια μάλλον παρατεταμένη περίοδο φύτευσης.
- Μην ξεχνάτε να ποτίζετε τακτικά. Τα λαχανικά χρειάζονται πολύ νερό και γι’ αυτό πρέπει να έχετε αποφασίσει εξαρχής τι σύστημα ποτίσματος θα εγκαταστήσετε. Αν η εξοικονόμηση χρημάτων δεν είναι άμεση προτεραιότητά σας, το καλύτερο σύστημα είναι το στάγδην που ποτίζει λίγο λίγο τις ρίζες χωρίς να βρέχει και να βλάπτει τα φύλλα.
-
Εναλλαγή καλλιεργειών.
Η εναλλαγή της καλλιέργειας των φυτών σε διαφορετικά κάθε χρόνο σημεία
του κήπου ίσως ακούγεται ως υπερβολή για ένα μικρό κηπάκο, αλλά ακόμα κι
εκεί βοηθάει στην καλύτερη εξισορρόπηση των θρεπτικών ουσιών του
χώματος. Ο σοβαρότερος λόγος της εναλλαγής των καλλιεργειών είναι η
αποφυγή των παρασίτων και των ασθενειών. Υπάρχουν τέσσερες οικογένειες
φυτών που πρέπει να φυτεύονται κάθε χρόνο σε διαφορετικά σημεία του
κήπου:
- Cucurbits: Κολοκύθι, αγγούρι, πεπόνι
- Brassicas: Λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι, σινάπι
- Solanums: Πατάτα, τομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα
- Ψυχανθή: Αρακάς, φασόλι
