Αφενός η απελευθέρωση του εμπορίου στην Αδριατική επικυρωμένη με την άδεια του Καρόλου του VI (πέμπτου) το 1717,αφετέρου η συνθήκη του Πασσάροβιτς ,με την οποία αναπτύχτηκε το εμπόριο ανάμεσα στην Αυστρία και την οθωμανική αυτοκρατορία (συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού Έθνους μιας και το ελληνικό κράτος δεν υπήρχε ακόμη), αλλά πάνω από όλα το διάταγμα του ίδιου του Κάρολου του IV του 1791 διακηρύσσοντας την Τεργέστη ως λιμάνι φράγκικο , έθεσαν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του εμπορίου και την εγκατάσταση αποικιών άλλων λαών και εθνοτήτων στην πόλη μας. Ιδιαίτερη σπουδαιότητα έλαβαν οι αντιπρόσωποι του χρηματιστήριου, οι ναυτικοί έμποροι και πολλοί εύποροι μαγαζάτορες προερχόμενοι από διάφορους νομούς της Ελλάδος.
Ένας από τους πρώτους έλληνες υπήρξε ο Νικόλαος Μαινάτης από την Ζάκυνθο (1734) : μαζί με άλλους Έλληνες σχημάτισε μια μοναδική κοινότητα ορθόδοξων Ελλήνων συμπεριλαμβάνοντας την τότε ιλλυρική μειονότητα ,σήμερα σερβική .
Ο όρος Έλληνας υποδείκνυε την θρησκεία και όχι την εθνικότητα.
Το 1751,χρονια στην οποία παραχωρήθηκε η ελευθερία της εξάσκησης της λατρείας από μέρους της Μαρία Τερέζας ,ο αρχιμανδρίτης Όμηρος Δαμασκηνός εξασφάλισε την ανέγερση εκκλησιάς αφιερωμένης στον Άγιο Σπυρίδωνα, σε κοντινή στο κανάλι τοποθεσία.
Το 1770 οι διαφορές γλώσσας και παραδόσεων οδήγησαν τους Έλληνες στο να ζητήσουν από την κράτος να διαχωριστούν από τους Ιλλύριους .
Έτσι σχηματίστηκε επισήμως η ανατολική ελληνική κοινότητα το 1782 και η πρώτη της ενέργεια ήταν η αίτηση για την ανέγερση ενός δικού της ναού.
Η κατασκευή διήρκησε από το 1784 μέχρι το 1795,αλλά ήδη το 1787 τελέστηκε η πρώτη λειτουργιά.
Ακολούθως το 1818 η πρωταρχική πρόσοψη διακοσμήθηκε με έργο του Mateo Putsch,μαθητή του Piermarini από το Μιλάνο ,ο οποίος κλήθηκε για αυτό και άλλα έργα από τον Δημήτριο Καρτσιώτη .Ο ναός περιβληθεί από ένα καινούριο κιγκλίδωμα με την πρόσοψη να αναπτύσσεται σε έξι παραστάδες ιωνικού ρυθμού σε υπερυψωμένη βάση και διακοσμημένος με αέτωμα στο οποίο πάνω ανυψώνονται δυο καμπαναριά με πιθανή την επιρροή του γερμανικού μπαρόκ .Οι καμπάνες ,τέλεια εναρμονισμένες ,φτιαγμένες στο Udine από τον Cobalchini , διασκορπίζουν έναν αρμονικό ήχο.
Πάνω από την είσοδο ,κάτω από ημικυκλική ροζέτα ,η επιγραφή σε μαύρο μάρμαρο υπενθυμίζει την άδεια κατασκευής που χορηγήθηκε από τους ηγεμόνες της Αυστρίας και την προαναφερόμενη αποκατάσταση. Οι Έλληνες της Τεργέστης αφιέρωσαν τον ναό στην Αγία Τριάδα και στον Άγιο Νικόλαο:σε εκείνη λόγω του ότι είναι το άλφα και το ωμέγα του χριστιανικού κόσμου και στον Άγιο λόγω του ότι έχαιρε της λατρείας σε όλη την Εγγύς Ανατολή , αλλά και επειδή είναι προστάτης των ναυτικών .Και όντως η Τεργέστη τού ήταν αφιερωμένη από αιώνες :από τον Άγιο Νικόλαο πήρε το όνομα του το πιο παλιό ναυπηγείο .Η ελληνική κοινότητα συνείσφερε σημαντικά στην ανάπτυξη της πόλης ιδρύοντας εμπορικές εταιρίες ,μαγαζιά για τις αγορές του λιμανιού και ασφαλιστικές εταιρίες αυξάνοντας την καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική διακόσμηση με πολυάριθμα κτίρια και συμμετέχοντας στην κοινωνική ζωή ,φτάνοντας την μεγίστη σύσταση 5000 ατόμων.
Πολλές οι σημαντικές επιφανείς προσωπικότητες τα ονόματα των οποίων ταυτίζονται με ονόματα δρόμων , μεγάρων και αρχοντικών : Ο Δημήτριος Καρτσιώτης, ο Ιωάννης Ανδρουλάκης ,ο Ιωάννης Χατζηκώστας, ο Κυριάκος Κατράρος (ο οποίος προώθησε την κατασκευή για το κτίριο του χρηματιστήριου ,σήμερα έδρα του εμπορικού επιμελητήριου),η οικογένεια Γαλάτη (το μέγαρο της οποίας είναι σήμερα έδρα της Νομαρχίας, έκανε μάλιστα και δωρεά στην πόλη το οικόπεδο στην περιοχή San Giovanni , όπου βρήκε την βάση της το ψυχιατρικό νοσοκομείο), η οικογένεια Μάνουσης (χορηγός του παιδικού νοσοκομείου , που έπειτα ονομάστηκε Burlo Garofalo).Εξισου σπουδαίες προσωπικότητες ηταν ο Γιαννηκεσης (που ίδρυσε τη RAS) , η οικογένεια Ράλλη ,η οικογένεια Σκαραμαγκά ,ο βαρόνος Οικονόμου(με το αξιοσημείωτο Ίδρυμα ) και διάφοροι άλλοι. Πολλοί ήταν ανάμεσα στους ιδρυτές της εταιρίας Lloyd Austriaco (κατόπιν Lloyd Triestino).
Οι αλλαγές στις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες ,συνέπεια της πρώτης μεγάλης διένεξης και του ελληνικού πολέμου το 1940, δυσκόλεψαν την θέση της κοινότητας .Σήμερα αποτελείται από περίπου 600 Έλληνες ,ζει και με πείσμα δεσμεύεται στο να προωθεί την ζωντανή μαρτυρία των ελπίδων του έθνους και το φως της Ορθοδοξίας.
