Απελευθερωμένη από την τερατώδη σκαλωσιά και με τη μορφή ενός σεραφείμ πρόσφατα αποκαλυμμένη περιμένει τους επισκέπτες της η Μεγάλη Εκκλησία. Σκηνοθέτης κατέρριψε το μύθο για «υπόγεια πόλη των υδάτων» στην ιστορική επτάλοφη χερσόνησο της Κωνσταντινούπολης.
Χίλια πεντακόσια χρόνια μετά την ανέγερσή της, παραμένει το κατεξοχήν σύμβολο της Κωνσταντινούπολης. Μεγαλύτερη εκκλησία της Χριστιανοσύνης για εννέα αιώνες, τέμενος για σχεδόν πέντε, η Αγία Σοφία αποτελεί σήμερα μουσείο. Εξακολουθεί να καταπλήσσει, όχι μόνο με την τέχνη της, αλλά και με τα αιωνόβια μυστικά της. Η «Κωνσταντινούπολη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2010» αναδεικνύεται σε μείζον φιάσκο, καθώς ελάχιστες και ήσσονος σημασίας δραστηριότητες διαδέχθηκαν ως σήμερα την εντυπωσιακή τελετή έναρξης. Ωστόσο, η διοργάνωση παρείχε την ευκαιρία να επιταχυνθούν οι χρονίζουσες εργασίες ανακαίνισης της Αγίας Σοφίας, με αποτέλεσμα ο σημερινός επισκέπτης της Πόλης να έχει την τύχη να τη δει χωρίς αυτή την ογκώδη σκαλωσιά για δεκαετίες κατέστρεφε την προοπτική στο εσωτερικό της.
Ποιος επισκέπτης της Πόλης δε θυμάται την απαράδεκτη εικόνα; Για χρόνια – κανείς δε θυμάται πόσα – οι επισκέπτες της Αγίας Σοφίας έρχονταν αντιμέτωποι με το ίδιο θέαμα: μία γιγάντια σκαλωσιά κατέστρεφε εντελώς την ατμόσφαιρα του εσωτερικού και εμπόδιξε τη θέα προς τον τρούλλο. Για την τερατώδη σκαλωσιά είχαν ξεπηδήσει διάφοροι «αστικοί μύθοι». Ο γνωστότερος την ήθελε να αποτελεί στήριγμα του τρούλλου, ο οποίος θα καταπέσει αν αφαιρεθεί. Μιλώντας στο newstime.gr, ο διευθυντής του «Μουσείου Αγίας Σοφίας» Χαλούκ Ντουρσούν ισχυρίσθηκε πως η σκαλωσιά εξυπηρετούσε αποκλειστικά τις εργασίες ανακαίνισης.
Στα πλαίσιά τους αποκαλύφθηκε στα τέλη της περασμένης χρονιάς η ψηφιδωτή κεφαλή ενός από τα τέσσερα σεραφείμ που στολίζουν καθένα από τα τύμπανα στη βάση του τρούλλου της εκκλησίας. Η «αποκάλυψη» προκάλεσε πανηγυρισμούς στο μεγαλύτερο μέρος του τουρκικού Τύπου, που τη χαιρέτισε ως «νίκη της τέχνης». Το μωσαϊκό παριστά την κεφαλή ενός αγγέλου (σεράφ) και είχε καλυφθεί με σοβά πριν 160 χρόνια, όταν οι Ελβετοί αδελφοί Fossatti προέβησαν σε εκτεταμένη ανακαίνιση του τότε τεμένους. Η αποκάλυψή του χαιρετίσθηκε με θριαμβικά λόγια από τον τύπο, στον οποίο το παρουσίασε ο Υπουργός Πολιτισμού Ερτουγρούλ Γκιουνάι.
«Είναι ένα δώρο που μας διδάσκει πόσο πλούσια είναι η ιστορία της Πόλης» είπε ο Γκιουνάι που ανέβηκε την περίφημη σκαλωσιά μέχρι το μωσαϊκό, ενώ δεν παρέλειψε να το φωτογραφήσει με το κινητό του. Η συντριπτική πλειοψηφία των αναλυτών χαιρέτισαν το εύρημα, μιλώντας για θρίαμβο της τέχνης και ευχόμενοι η σχετική δημοσιότητα να προσελκύσει ακόμη περισσότερους επισκέπτες στην Πόλη. Κατά τον Ντουρσούν, η πορεία των εργασιών θα δείξει εάν θα αποκαλυφθούν τα πρόσωπα και των τριών άλλων. «Η επιστημονική επιτροπή της Αγίας Σοφίας πρέπει να συγκρίνει το μωσαϊκό με τα υπόλοιπα για να αποφανθεί για την ηλικία του» τόνισε στο newstime.gr.
Δεν ήταν όμως όλες οι αντιδράσεις θριαμβικές. Οι ακραίοι εθνικιστές και Ισλαμιστές, που από τη δεκαετία του 1970 αγωνίζονται για την επαναφορά της Αγίας Σοφίας στη μουσουλμανική λατρεία, αισθάνθηκαν δυσφορία, βλέποντας «ένα ακόμη βήμα προς τον επανεκχριστιανισμό της Αγίας Σοφίας». Αν για τους Έλληνες η Αγία Σοφία αποτελεί την προσωποποίηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και του χαμού της, στην Τουρκία συμβολίζει για διαφορετικές ομάδες εντελώς διαφορετικά πράγματα. Οι Κεμαλιστές εστιάζουν στην ιδιότητά της ως μουσείου, που απέκτησε το 1935 με απόφαση του Ατατούρκ, που την αποκάλεσε «ναό της τέχνης». Για τους εθνικιστές, αποτελεί το ισχυρότερο σύμβολο της κατάκτησης της Πόλης, της επιβολής της ισλαμικής θρησκείας και αισθητικής πάνω σε ένα χριστιανικό σύμβολο. Για τους ισλαμιστές, παραμένει «τζαμί», και διαδηλώνουν με κάθε ευκαιρία την «ανάγκη» επαναφοράς της στην ισλαμική λατρεία. Δεκάδες τζαμιά Τούρκων στο εξωτερικό φέρουν το όνομα «Αγιασόφια», παραπέμποντας ακριβώς στο «πρώτο τη τάξει τζαμί» στα μάτια των πιστών.
Θέλοντας να κεντρίσει εκ νέου το ενδιαφέρον του κοινού για την Αγία Σοφία, ο Χαλούκ Ντουρσούν δήλωσε επανειλημμένα στον τύπο πως «τα μυστικά της είναι ανεξάντλητα». Αυτήν ακριβώς την πεποίθηση έχει και ο σκηνοθέτης Γκιοκσέλ Γκιουλένσοϊ. Πρόσφατα ολοκλήρωσε, μετά από προσπάθειες ένδεκα χρόνων, το ντοκιμαντέρ «Στα βάθη της Αγίας Σοφίας», καρπό ενός προσωπικού πάθους αλλά και μιας επίμονης μάχης με τη γραφειοκρατία και τη δυσκολία εύρεσης πόρων. Με δύο δύτες και τέσσερις σπηλαιολόγους, καταδύθηκε σε δύο δεξαμενές, βάθους 10 και 12 μέτρων, που βρίσκονται κάτω από το κεντρικό κλίτος του ναού, ενώ εξερεύνησε ένα δίκτυο από υπόγειες στοές μήκους 238 μέτρων κάτω από την Αγία Σοφία. Αναζητούσε τα μυστικά δύο χιλιετηρίδων.
Τούρκοι δύτες και σπηλαιολόγοι μπήκαν στα έγκατα της Αγίας Σοφίας... Μαγεμένος από το εγχείρημα δηλώνει, μάλλον υπερβολικά, ότι αυτά που βρίσκονται θαμμένα κάτω από την Αγία Σοφία είναι εντυπωσιακότερα από την ίδια. «Ξέραμε από τις καταχωρήσεις αρχαιολόγων στα αρχεία του Μουσείου ότι κάτω από την Αγία Σοφία υπάρχει νερό, αλλά δυσκολευτήκαμε πολύ να λάβουμε την άδεια για τις καταδύσεις» είπε στο newstime.gr. Πιστεύει ότι οι δεξαμενές περιείχαν αγίασμα. Τα πορίσματά του καταρρίπτουν έναν έτερο «αστικό μύθο» της Πόλης, που θέλει ολόκληρη την ιστορική χερσόνησο να είναι σκαμμένη με δίκτυο υπόγειων στοών, που συνδέουν την Αγία Σοφία με το γειτονικό ανάκτορο Τόπκαπι και τη Βασιλική Κινστέρνα λίγες εκατοντάδες μέτρα δυτικά. Ο θρύλος μιλά για μία υπόγεια «πόλη του νερού», τεράστιας έκτασης. Ακόμη πιο ακραίος είναι ο ισχυρισμός ότι στοές συνδέουν την Αγία Σοφία με το παλάτι του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου (Τεκφούρ Σαράι) στις Βλαχέρνες, αλλά και με τα Πριγκηπόνησα! Ο Γκιουλένσοϊ διαβεβαιώνει κατηγορηματικά ότι το δίκτυο των υπόγειων στοών της εκκλησίας δεν επικοινωνεί καν με την κιστέρνα ή το Τόπκαπι.Ερευνώντας τις στοές, η ομάδα «έπεσε πάνω» σε δύο τάφους: ο ένας εικάζεται πως ανήκει σε Πατριάρχη, ο έτερος στον Άγιο Αντίγονο. Ο Γκιουλένσοϊ πιστεύιε πως «ό,τι βρήκαμε δεν είναι παρά το ένα όγδοο όσων υπάρχουν κάτω από το ναό». Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί κάποια στιγμή στα πλαίσια της πολιτιστικής πρωτεύουσας, ενώ θα συμμετάσχει και σε διεθνείς διαγωνισμούς, ενώ ο ίδιος ετοιμάζεται για γυρίσματα στα υπόγεια του Ανακτόρου Τόπκαπι και κάτω από το ιερό της Αγίας Σοφίας. Ο Γκιουλένσοϊ, που έζησε χρόνια στην Κύπρο και εργάσθηκε στο ΡΙΚ 1, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να βρει Έλληνες χρηματοδότες. Μίλησε στο newstime.gr για «κοινή μας ιστορία» και απηύθυνε έκκληση στους Έλληνες επιχειρηματίες: «Ενδιαφέρομαι να συνεργασθώ με εκείνους που θεωρούν εαυτούς αντάξιους της Αγίας Σοφίας».
http://www.newstime.gr/?i=nt.el.article&id=38867
