Όπου
κι αν πας, όπου κι αν σταθείς κάποιος, κάπου φτιάχνει σαπούνια. Τα
χαρακτηρίζει, τα αρωματίζει, τα χρωματίζει και τα ονοματίζει
χειροποίητα.
Η διαδικασία της σαπωνοποίησης είναι μία αρκετά αρχαία διαδικασία.
Πολλοί λαοί διεκδικούν την καταγωγή του, όμως, τα ίχνη του σαπουνιού
χάνονται στα βάθη των αιώνων και είναι στην πραγματικότητα δύσκολο
να
προσδιοριστεί με ακρίβεια το μέρος όπου πρωτοχρησιμοποιήθηκε.
Μύθοι
θέλουν το σαπούνι να κατάγεται από την Λέσβο, άλλοι από την Βαβυλώνα ή
την Αίγυπτο και άλλοι από τους πρόποδες του βουνού Sapo στην Ιταλία.
Το
γεγονός που σίγουρα αληθεύει είναι ο τρόπος που παρατήρησαν οι άνθρωποι
τη δράση του σαπουνιού.
Σύμφωνα με αναφορές, το σαπούνι ήταν αποτέλεσμα
του λίπους των ζώων που απέμενε στη στάχτη μετά τις θυσίες και του
βρόχινου νερού, που με τη θερμότητα οδήγησε σε ένα υποκίτρινο μείγμα.
Αυτό το μείγμα οδηγούνταν, μέσω της βροχής, στα ποτάμια όπου έπλεναν οι
άνθρωποι τα σκεύη και τα ρούχα τους.
Αυτή ήταν κατά βάση η πρώτη
γνωριμία της ανθρωπότητας με το σαπούνι, το οποίο αρχικά χρησιμοποιήθηκε
για καθαρισμό ρούχων και πιάτων.
Πολύ αργότερα αποτέλεσε καθαριστικό
σώματος και μαλλιών και η εξέλιξή του σε καλλυντικό άργησε πολύ.
Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει ένα
σαπούνι «καλό», καλλυντικό ή καυστικό;
Τι είναι το pH του σαπουνιού και
τι σχέση έχει με το pH του δέρματος;
Μπορεί ένα σαπούνι να είναι ακόμη
και θεραπευτικό;
Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να δώσουμε μερικές
απαντήσεις, με στόχο να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την ποιότητα ενός
χειροποίητου σαπουνιού.
Αρχικά, θα ήθελα να τονίσω πως ένα
οποιοδήποτε χειροποίητο σαπούνι είναι πολύ καλύτερο από οποιοδήποτε
σαπούνι με χημικά, που πωλείται σε supermarkets ή ακόμη και φαρμακεία.
Ένα χειροποίητο σαπούνι δεν περιέχει καρκινογόνα χημικά, εφόσον δεν
περιέχει αρώματα ή χρώματα.
Τα συνθετικά αρώματα (Fragranceή Perfume)
μπορεί να περιέχουν μέχρι και 600 διαφορετικά συστατικά.
Το 95% από αυτά
είναι από πετρέλαιο, αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποια, καθώς
αναγράφεται απλώς Perfumeή Fragrance.
Προκαλούν πονοκεφάλους,
εξανθήματα, φαγούρες, κοκκινίλες, βήχα, άσθμα, τάσεις για εμετό, ενώ
πολλά έχουν «ναρκωτική» δράση.
Πολλά από τα χημικά των συνθετικών
αρωμάτων είναι τα ίδια με αυτά στον καπνό του τσιγάρου, τα οποία είναι
καρκινογόνα.
Το χειροποίητο σαπούνι είναι πολύ δύσκολο να αρωματιστεί έντονα, χωρίς προσθήκη συνθετικών αρωμάτων.
Οι περισσότεροι, όμως, καταναλωτές δίνουν ιδιαίτερη βάση στο άρωμα, γι’
αυτό και πολλοί παρασκευαστές χρησιμοποιούν συνθετικά αρώματα ή
συνθετικά αιθέρια έλαια.
Όταν ένα σαπούνι έχει έντονη μυρωδιά, πριν την επαφή του με το νερό ή τη θερμότητα, δεν είναι και τόσο αθώο.
Το καυστικό νάτριο ή κάλιο, που
χρησιμοποιούνται ως βάση, για τη σαπωνοποίηση, καίνε τα αιθέρια έλαια ή
τα αρωματικά έλαια, όταν αυτά τα πρόσθετα μπουν πριν ολοκληρωθεί η
διαδικασία της σαπωνοποίησης.
Οι περισσότεροι παραγωγοί σαπουνιών
χρησιμοποιούν την ψυχρή μέθοδο, καθώς είναι εξαιρετικά εύκολη, καθόλου
χρονοβόρα, άρα μειώνει και το κόστος του σαπουνιού.
Αυτό έχει ως
αποτέλεσμα το σαπούνι να έχει υψηλό pH, αλλά και όλα τα πρόσθετα, που
χρησιμοποιούνται να καταστρέφονται, λόγω της υψηλής αλκαλικότητας που
αναπτύσσεται, κατά τη χημική αντίδραση βάσης και οξέος-ελαίου.
Συχνά
βλέπουμε να χρησιμοποιούνται ακριβά έλαια, όπως έλαιο αβοκάντο, έλαιο
μποράγκο κ.ά., τα οποία είναι από τα πιο ευαίσθητα έλαια και
καταστρέφονται σε υψηλές θερμοκρασίες.
Τα πιο ανθεκτικά έλαια, ιδίως για τη σαπωνοποίηση είναι το ελαιόλαδο, το πυρηνέλαιο και το σησαμέλαιο.
Επίσης, όσο πιο πολλά οξέα έχει το λάδι (είναι όπως λέμε ταγγισμένο) τόσο καλύτερο σαπούνι θα πάρουμε,
καθώς περισσότερα οξέα θα ενωθούν με τη βάση που θα χρησιμοποιήσουμε.
Δοκιμάστε να φτιάξετε σαπούνι με μούργα και θα με θυμηθείτε!
Όσο
καλύτερα ενωθούν τα συστατικά του σάπωνα, βάση και οξύ-έλαιο, τόσο
καλύτερο θα είναι το σαπούνι που θα πάρουμε.
Αυτό καθορίζει την ποιότητα
και την καλλυντική ή θεραπευτική του δράση.
Ένα σαπούνι που έχει
ολοκληρωμένη χημική αντίδραση δεν αφήνει κατάλοιπα στο δέρμα, δεν
προκαλεί ξηρότητα, ούτε αλλεργίες.
Πολύ σημαντικό, επίσης, είναι και το
pH του σαπουνιού, όπως ανέφερα και παραπάνω.
Το κανονικό pH της
επιδερμίδας μας είναι περίπου στο 5,5, που σημαίνει λίγο πιο όξινο από
αυτό του γάλακτος.
Το δέρμα έχει ένα δικό του ολοκληρωμένο μηχανισμό
ενυδάτωσης και διατήρησης του pH.
Ακόμα και όταν χρησιμοποιούμε προϊόντα
περιποίησης με διαφορετικό pH, το δέρμα μας θα κάνει τα πάντα για να
διατηρήσει το βαθμό του 5,5.
Τι συμβαίνει,όμως, όταν χάνεται αυτή η
ισορροπία;
Το δέρμα μας παράγει συνεχώς φυσικές εκκρίσεις, όπως το
σμήγμα, ο ιδρώτας και τα λεμφικά υγρά, οι οποίες αποτελούν τρόπους
άμυνας και προστασίας.
Όταν διαταράσσουμε αυτόν το μηχανισμό, κυρίως με
λάθος προϊόντα περιποίησης, το σώμα μας μπαίνει σε φάση επούλωσης.
Βρίσκεται, δηλαδή, σε μία διαρκή άμυνα, που αδυνατεί τη γενικότερη
φυσική άμυνα του οργανισμού.
Τα περισσότερα χειροποίητα σαπούνια, επειδή
ακριβώς φτιάχνονται με την ψυχρή μέθοδο, έχουν υψηλό, αλκαλικό pH, πάνω
από 9.
Αυτά τα σαπούνια είναι ιδανικά για καθαριστικά (ρούχων, πιάτων ή
τα είδη υγιεινής)!
Ο μόνος τρόπος για να πάρουμε σαπούνι με χαμηλό pH είναι η παρασκευή του με τη θερμή μέθοδο
και τη χρήση καλίου, ως βάση, για υγρό σαπούνι ή νατρίου, για στερεό.
Η
θερμή μέθοδος, λόγω της θερμοκρασίας που υφίσταται ο σάπωνας,
αναγκάζεται να ρίξει άμεσα το pH του, πριν ακόμη ολοκληρωθεί η
διαδικασία.
Παραμένει για να ωριμάσει, μειώνοντας περαιτέρω το pH, ενώ
όταν αραιωθεί, για να γίνει υγρό, με την ένωσή του με το νερό, μας δίνει
ένα εξαιρετικό ουδέτερο σαπούνι.
Στη περίπτωση του στερεού σαπουνιού,
το γνωστό μας πλακάκι, θα χρειαστεί να το αφήσουμε να ωριμάσει λίγο
περισσότερο χρόνο.
Με τη θερμή μέθοδο μπορούμε να προσθέτουμε αιθέρια
έλαια ή άλλα πρόσθετα, όπως γάλα, μέλι, θεραπευτικά έλαια, χωρίς αυτά να
καταστρέφονται, προσδίδοντας στο σαπούνι μας μοναδικές καλλυντικές και
θεραπευτικές ιδιότητες.
Αναζητήστε σαπούνια με ουδέτερο pH,
δηλαδή 7, όπως το pH του νερού.
Έχουν εξαιρετική καθαριστική δράση για
το δέρμα, δεν το ξηραίνουν και δρουν ως ήπια αντισηπτικά.
Όπως όλα τα μοναδικά πράγματα, το χειροποίητο σαπούνι είναι μία χημική διαδικασία που απαιτεί γνώση, αγάπη και μεράκι…
