Σε μια χρονική περίοδο που η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί κύριο στόχο για την επιβίωση της ανθρωπότητας, δεν γλιτώνουν από τη «βιομηχανία» της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης ούτε τα πλοία με τα απόβλητά τους.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ανακύκλωση παρωχημένων πλοίων που έχουν ολοκληρώσει τον χρόνο ζωής τους, είναι μια «πολύ αποτελεσματική και αειφόρος πρακτική». Κάθε χρόνο αποσύρονται περίπου 700 μεγάλα εμπορικά και πολεμικά πλοία εκ των οποίων το 95% των υλικών, του χάλυβα και του εξοπλισμού, μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί. Η βιομηχανία της ανακύκλωσης πλοίων, που αρχικά αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, μεταφέρθηκε στη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν τη δεκαετία του 1980 και στην Κίνα την επόμενη δεκαετία. Σήμερα, μόνο στην Ινδία, η διάλυση πλοίων αντιστοιχεί σε περίπου 250.000 θέσεις εργασίας, ενώ είναι μια παγκόσμια επικερδής επιχείρηση, με συνολικό ετήσιο κύκλο εργασιών της τάξης των €1,2 δισεκατομμυρίων. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2010, περίπου 400 πλοία με σημαίες της ΕΕ θα πρέπει να αποσυρθούν. Βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής πολιτικής για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος δεν είναι μόνο οι αυστηροί περιορισμοί των εργοστασίων διάλυσης πλοίων στις αναπτυσσόμενες χώρες που είναι ανεξέλεγκτα και εκθέτουν τους εργαζομένους σε κίνδυνους για την υγεία τους, αλλά και η προσεκτική μεταφορά των αποβλήτων. Για παράδειγμα, ο αμίαντος υπάρχει ακόμη σε πλοία ηλικίας μεταξύ 25 και 30 ετών που στέλνονται για ανακύκλωση και -σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε- πρέπει να αφαιρείται με προσοχή. Για να αποφευχθεί η μεταφορά περιβαλλοντικών προβλημάτων στον αναπτυσσόμενο κόσμο, έχει απαγορευτεί η μεταφορά αποβλήτων των πλοίων σε αναπτυσσόμενες χώρες με τη Συνθήκη της Βασιλείας που έχουν υπογράψει 100 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, οι κανόνες για τις μεταφορές αποβλήτων μπορούν εύκολα να παρακαμφθούν καθώς οι ιδιοκτήτες μπορούν να αποφασίσουν την απόσυρση των πλοίων εκτός ευρωπαϊκών υδάτων. Σήμερα γίνονται κινήσεις για την εισαγωγή δεσμευτικών κανόνων για τα πλοία στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους, οι οποίοι θα πρέπει να εφαρμοστούν παγκοσμίως. Η οδηγία για τα απόβλητα που ψήφισε τελικά η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 13 Φεβρουαρίου του 2007 αναφέρει ρητά «την απαγόρευση οποιαδήποτε απόρριψης ή εναπόθεσης αποβλήτων σε θάλασσα/ωκεανό συμπεριλαμβανομένης και της ταφής στον βυθό, λόγω του ότι είναι επισφαλής μακροπρόθεσμα». Οι Ευρωπαίοι καλούνται να δώσουν και πάλι, το καλό παράδειγμα...
Η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι η ανακύκλωση πλαστικών δεν είναι από τις ευκολότερες διαδικασίες. Η Τσεχία έχει αξιολογηθεί ως η καλύτερη χώρα στην ανακύκλωση πλαστικών μπουκαλιών και πλαστικής σακούλας, το 2005, αφού κατάφερε να ανακυκλώσει το 50% των απορριμμάτων που παρήγαγε σ' αυτήν την κατηγορία. Τα πλαστικά μπουκάλια που χρησιμοποιούνται στην Ελβετία προέρχονται κατά 80% από ανακύκλωση, ποσοστό πολύ υψηλότερο από το μέσο όρο στην Ευρώπη που είναι 20 έως 40%. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, ανακυκλώνονται το 40% των πλαστικών μπουκαλιών.
Αντιθέτως, στην Ελλάδα όπου κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται ένα δισεκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια του νερού, και ένα δισ. μπουκάλια αναψυκτικών, ένα μεγάλο μέρος των οποίων καταλήγει στις χωματερές. Ο κίνδυνος των ευρωπροστίμων μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στην ελληνική πολιτεία να ενισχύσει την τοπική αυτοδιοίκηση και τους ιδιώτες έτσι ώστε να προωθήσουν τις δράσεις ανακύκλωσης. Εξάλλου στο εξωτερικό αποτελεί αποκλειστικά επιχορηγούμενη διαδικασία...
Η αξιοποίηση των αποσυρόμενων αυτοκινήτων Τα αυτοκίνητα δεν έχουν αυξηθεί μόνο στην κυκλοφορία των δρόμων της ελληνικής επικράτειας! Κάθε χρόνο αποσύρονται νόμιμα από την κυκλοφορία περίπου 50 - 70.000 οχήματα. Τα πιο πολλά απ αυτά ούτε ανακυκλώνονται ούτε αποσύρονται. Πωλούνται σε μάντρες, γίνονται παλιοσίδερα ή -ακόμα χειρότερα- εγκαταλείπονται στους δρόμους καταλαμβάνοντας πολύτιμες θέσεις πάρκινγκ. Κάθε χρόνο εγκαταλείπονται περίπου 25.000 αυτοκίνητα, ενώ το σύνολο των παρατημένων Ι.Χ. στην Ελλάδα ξεπερνά το μισό εκατομμύριο! Στην αγορά της ΕΕ εννέα έως δέκα εκατομμύρια οχήματα κάθε χρόνο φθάνουν στο τέλος της ζωής τους, κατά μέσο όρο, 13 έως 14 έτη μετά την πρώτη διάθεσή τους στην αγορά, δημιουργώντας ετησίως περίπου 8 έως 9 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων. Τα ανακυκλώσιμα υλικά ενός αυτοκινήτου 1.000 κιλών αποτελούνται από 700 κιλά μεταλλικών συστατικών, 200 κιλά μη μεταλλικών στοιχείων και 95 κιλά πλαστικών υλικών. Από το 2006 η ανακύκλωση των αυτοκινήτων είναι υποχρεωτική στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στην Ελλάδα έχουν ανακυκλωθεί 30.000 οχήματα μόνο τον πρώτο χρόνο του νέου θεσμού, τρεις φορές περισσότερα απ ό,τι στο παρελθόν. Τα περισσότερα σχέδια που κατατέθηκαν και εγκρίθηκαν για χρηματοδοτήσεις στον τομέα της ανακύκλωσης από το υπουργείο Ανάπτυξης, ήταν οι δώδεκα προτάσεις που αφορούσαν τα Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (ΟΚΤΖ). Η ανακύκλωση των αυτοκινήτων έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας.
Τα ελαστικά μπορούν να αξιοποιηθούν με πολλούς τρόπουςΠαγκοσμίως, κάθε χρόνο φτάνουν στο τέλος του κύκλου ζωής τους ένα δισεκατομμύριο λάστιχα, εκ των οποίων τα 250.000.000 στην Ευρωπαϊκή Ενωση των 15. Στην Ελλάδα ετησίως εισάγονται 47-50.000 τόνοι, το 57% εξ αυτών είναι επιβατικά ελαστικά και το 43% είναι ελαστικά φορτηγών. Τα λάστιχα δεν αποσυντίθενται εύκολα και γι αυτό όταν πετάγονται σε ρεματιές γίνονται εστίες μόλυνσης. Οταν καίγονται ανεξέλεγκτα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην ανθρώπινη υγεία αφού ελευθερώνονται στο περιβάλλον βλαβερές ουσίες, Σε πολλές χώρες επιλέχτηκε η ταφή των παλαιών ελαστικών ως λύση για τη διαχείρισή τους. Ομως, η επιλογή αυτή σύντομα εγκαταλείφθηκε αφού τα ελαστικά καταλαμβάνουν τεράστιο όγκο στους χώρους ταφής κι αυξάνουν τον κίνδυνο ανάφλεξης των σκουπιδιών. Στο ειδικό επιχειρησιακό πρόγραμμα του υπουργείου Ανάπτυξης που αφορά την ανακύκλωση, κατατέθηκαν μέχρι τις αρχές Μαϊου 2007, επτά προτάσεις δημιουργίας επιχειρήσεων ανακύκλωσης μεταχειρισμένων ελαστικών αυτοκινήτων. Οι κυριότερες μέθοδοι εναλλακτικής διαχείρισης μεταχειρισμένων ελαστικών είναι η παραγωγή τρίμματος για ανακύκλωση μέσω μηχανικής ή κρυογεννούς κοκκοποίησης, η ενεργειακή ή θερμική αξιοποίηση μέσω συναποτέφρωσης σε τσιμεντοβιομηχανίες και η επαναχρησιμοποίηση (αναγόμωση, εμπόριο μεταχειρισμένων). Από αυτές σημαντικότερες για τον ελλαδικό χώρο είναι η μηχανική κοκκοποίηση και η συναποτέφρωση στην τσιμεντοβιομηχανία. Σύμφωνα με τη νομοθεσία (Ν2939/01, ΠΔ 109/04) οι ευθύνες των εμπλεκομένων στο κύκλωμα διακίνησης και εμπορίας και χρήσης των ελαστικών είναι οι εξής:
- Οι διακινητές και οι τελικοί πωλητές ελαστικών υποχρεώνονται να διακινούν ελαστικά, τα οποία ανήκουν σε κάποιο πιστοποιημένο «σύστημα».
- Οι εισαγωγείς μεριμνούν για τον βέλτιστο τρόπο διαχείρισης (θερμική χρήση, ανακύκλωση) όλων των μεταχειρισμένων ελαστικών που συλλέγονται από τα σημεία περισυλλογής.
- Τα καταστήματα βουλκανιζατέρ, όπου γίνεται και η αλλαγή των παλαιών ελαστικών στα οχήματα, είναι υποχρεωμένα να παραδίδουν τα παλαιά τους ελαστικά σε κάποιο πιστοποιημένο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης.
- Οι ιδιοκτήτες, κάτοχοι ή τελικοί χρήστες μεταχειρισμένων ελαστικών υποχρεούνται να τα μεταφέρουν οι ίδιοι και να τα παραδίδουν σε σημεία συλλογής ή σε νόμιμους συλλέκτες ή σε εγκεκριμένα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης. Συγκεκριμένα, μία εκ των εταιρειών ανακύκλωσης ελαστικών, η Ecoelastika, κατά το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου 2006 - Δεκεμβρίου 2006 διαχειρίστηκε συνολικά 41.380 τόνους μεταχειρισμένων ελαστικών εκ των οποίων το 73% ανακυκλώθηκε και το 9% αξιοποιήθηκε ενεργειακά στην τσιμεντοβιομηχανία ως πρώτη ύλη.
