Ο
Σωκράτης έζησε στην Αθήνα (το 470 π.Χ. ή 469 π.Χ.- 5 Μαρτίου 399 π.Χ.) ήταν
Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος και μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες
του Ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους
ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας.
Ενδεικτικό της σημασίας του για την Αρχαία Ελληνική φιλοσοφία είναι ότι, όλοι οι Έλληνες φιλόσοφοι πριν από αυτόν ονομάστηκαν Προσωκρατικοί.
Ενδεικτικό της σημασίας του για την Αρχαία Ελληνική φιλοσοφία είναι ότι, όλοι οι Έλληνες φιλόσοφοι πριν από αυτόν ονομάστηκαν Προσωκρατικοί.
Αναρίθμητοι
είναι οι μελετητές που έχουν ασχοληθεί με τον Σωκράτη, στους αιώνες που
ακολούθησαν το θάνατό του, πολλοί από τους οποίους είναι ιδιαίτερα
φημισμένοι, έτσι ώστε ο W.K.C. Guthrie να γράψει πως «στο τέλος ο
καθένας έχει το δικό του, ως ένα βαθμό Σωκράτη, που δεν είναι ίδιος
ακριβώς με τον Σωκράτη κανενός άλλου».
Είχε
έναν πολυάριθμο κύκλο πιστών φίλων, κυρίως νέων από αριστοκρατικές
οικογένειες, απ’ όλη την Ελλάδα. Ορισμένοι από αυτούς έγιναν γνωστοί ως
ιδρυτές φιλοσοφικών σχολών διαφόρων κατευθύνσεων. Οι γνωστότεροι ήταν ο
Πλάτωνας και ο Αντισθένης στην Αθήνα, ο Ευκλείδης στα Μέγαρα, ο Φαίδωνας
στην Ηλεία και ο Αρίστιππος στην Κυρήνη. Οι κυριότερες πηγές για την
ζωή του είναι κατ’ αρχάς ο μαθητής του Πλάτων, ο ιστορικός Ξενοφών, ο
φιλόσοφος Αριστοτέλης και ο συγγραφέας κωμωδιών Αριστοφάνης.
Στις
φιλοσοφικές του έρευνες τον παρακολουθούσαν πολλοί, ιδιαίτερα νέοι, που
ένιωθαν ευχαρίστηση ακούγοντας τον να μιλάει και να συζητάει για θέματα
κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά και θρησκευτικά. Έτσι σχηματίστηκε γύρω του
ένας όμιλος, που δεν αποτελούσε όμως σχολή, γιατί ο Σωκράτης δεν δίδαξε
συστηματικά, αλλά διαλεγόταν σε κάθε σημείο της πόλης, με ανθρώπους κάθε
κοινωνικής τάξης και σε αντίθεση με τους σοφιστές δεν έπαιρνε χρήματα
από τους μαθητές του.
Απέφευγε
την εμπλοκή στην πολιτική και προτιμούσε να πορεύεται την δική του
ανεξάρτητη πορεία. Μόνη εξαίρεση, όταν η πατρίδα τον καλούσε. Έτσι έλαβε
μέρος σε τρεις εκστρατείες, στην διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου,
στην πολιορκία της Ποτίδαιας, στο Δήλιο της Βοιωτίας το 424π.Χ. («ήμουν
μαζί του στην υποχώρηση», λέει ο Λάχης στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο,
«και αν όλοι ήταν σαν τον Σωκράτη, η πόλη μας ποτέ δε θα πάθαινε εκείνη
τη συμφορά.»)
Το
422 π. Χ. στην μάχη της Αμφίπολης έσωσε την ζωή του Αλκιβιάδη και
έδειξε απίστευτη αντοχή στις κακουχίες, όπως περιγράφει ο ίδιος ο
Αλκιβιάδης στο πλατωνικό Συμπόσιο. Το 406 π.Χ. στην δίκη των 10 Αθηναίων
στρατηγών, όταν συνέπεσε η «φυλή» στην οποία ανήκε να έχει την
πρυτανεία, αρνήθηκε να υποκύψει στην απαίτηση να φέρει σε ψηφοφορία στην
Εκκλησία του Δήμου μία παράνομη πρόταση – να δικαστούν ομαδικά και όχι ο
καθένας ξεχωριστά, όπως όριζε ο νόμος οι στρατηγοί που είχαν
κατηγορηθεί ότι δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς κατά την ναυμαχία στις
Αργινούσες, κάτι απαράδεκτο νομικά στην αθηναϊκή δημοκρατία.
Το
404 π.Χ. με την ίδια τόλμη εναντιώθηκε στους Τριάκοντα τυράννους, όταν
αρνήθηκε να συλλάβει έναν δημοκρατικό πολίτη, τον Λέοντα τον Σαλαμίνιο.
Το
399 π.Χ. διατυπώθηκε εναντίον του κατηγορία για ασέβεια προς τους θεούς
και για διαφθορά των νέων. Ο φιλόσοφος καταδικάστηκε, με βάση την
κατηγορία, σε θάνατο. Ως σκοπιμότητα της κατηγορίας θεωρήθηκε η
διδασκαλία του, η οποία επιδρούσε στους νέους και με τον φιλελευθερισμό
που τον διέκρινε, θεωρήθηκε ανατρεπτικός. Ουσιαστικό κίνητρο όμως,
υπήρξε η αντιζηλία του με σημαντικούς άνδρες της εποχής. Ενώ ένας από
τους βασικούς λόγους για την κατηγορία του, στην πραγματικότητα ήταν ότι
ένας από τους μαθητές του και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς, είχε
πάρει μέρος στην εξουσία των τυράννων.
Στην
διάρκεια της δίκης ο Σωκράτης έδειξε θάρρος, ενώ η αναγγελία της ποινής
δεν κατάφερε να τον βγάλει από την θεϊκή του αταραξία. Μετά την
καταδίκη του παρέμεινε στο δεσμωτήριο 30 μέρες, γιατί ο νόμος απαγόρευε
την εκτέλεση της θανατικής ποινής πριν από την επιστροφή του ιερού
πλοίου από τις γιορτές της Δήλου.
Από
τον διάλογο του Πλάτωνα Κρίτων μαθαίνουμε ότι ο Σωκράτης θα μπορούσε να
σωθεί αν ήθελε, αφού οι μαθητές του είχαν τη δυνατότητα να τον
βοηθήσουν να αποδράσει. Ο Σωκράτης αρνήθηκε και ως νομοταγής πολίτης και
αληθινός φιλόσοφος, περίμενε τον θάνατο ειρηνικά και γαλήνια και ήπιε
το κώνειο, όπως πρόσταζε ο νόμος!
paraskhnio.grhttp://peripatrhs.blogspot.gr
