Σε δεκάδες χώρες, η Εργατική
Πρωτομαγιά έχει και το χαρακτήρα της εξόδου στη φύση και εορτής, με την
συλλογή ανθέων, το πλέξιμο στεφανιών, το γαϊτανάκι κι άλλα τοπικά έθιμα.Η Πρωτομαγιά έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, τότε που οι εκδηλώσεις που γίνονταν είτε για τη Θεά Δήμητρα, είτε για τον Διόνυσο, είχαν σκοπό να γιορτάσει ο κόσμος τη γονιμότητα των αγρών, την καρποφορία της γης, την άνθιση της φύσης, το οριστικό τέλος του χειμώνα και τον ερχομό του καλοκαιριού.
Στην Ελλάδα το πιο διαδεδομένο έθιμο είναι η δημιουργία του πρωτομαγιάτικου στεφανιού από λουλούδια κομμένα
από τους αγρούς.
Παλιότερα η κατασκευή του αποτελούσε ολόκληρη ιεροτελεστία, αφού
τίποτα δεν φτιαχνόταν στην τύχη και καθετί που είχε πάνω του είχε και το
δικό του συμβολισμό. Το μαγιάτικο στεφάνι έχει κατά πάσα πιθανότητα τις
ρίζες του στην αρχαιότητα. Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Ελλάδα τέτοια
κλαδιά ή στεφάνια χρησιμοποιούσαν πολύ συχνά και δεν έλειπαν από καμία
σημαντική εκδήλωση.
Είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλιώνος, που αντιστοιχούσε περίπου χρονικά στο Μάιο, περιελάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία τοποθετούσαν επίσης κρεμμύδι και σκόρδο. Το μαγιάτικο στεφάνι «χαρίζει» στους ενοίκους ενός σπιτιού υγεία, καλή τύχη, ειρήνη, ευτυχία και ευφορία.
Σε πολλές περιοχές, από το βράδυ της πρωτομαγιάς, κρεμούν
στην πόρτα του σπιτιού τους ένα στεφάνι από λουλούδια, προσθέτοντας όμως
και τσουκνίδες, κριθάρι και σκόρδο. Υπάρχει το έθιμο, ο ενδιαφερόμενος
για το κορίτσι του σπιτιού, να πηγαίνει το βράδι με φίλους τους και να
κλέβει το στεφάνι.
Είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλιώνος, που αντιστοιχούσε περίπου χρονικά στο Μάιο, περιελάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία τοποθετούσαν επίσης κρεμμύδι και σκόρδο. Το μαγιάτικο στεφάνι «χαρίζει» στους ενοίκους ενός σπιτιού υγεία, καλή τύχη, ειρήνη, ευτυχία και ευφορία.
Το μαγιάτικο στεφάνι στόλιζε τις πόρτες των σπιτιών ως τις 23 Ιουνίου, του Αϊ – Γιαννιού του Θεριστή και τότε, το καίγανε στις φωτιές του αγίου.
Εκτός από το μαγιάτικο στεφάνι, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας αναβιώνουν ακόμα και στις μέρες μας κάποια ενδιαφέροντα έθιμα που έχουν λυτρωτικές, εξαγνιστικές ιδιότητες και κυρίως έχουν να κάνουν με την καλοτυχία και την υγεία.
Την ημέρα της Πρωτομαγιάς, πέρα από το στεφάνι με τα λουλούδια, σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως σε νησιά του Αιγαίου έθιμα, όπως αυτό του «αμίλητου νερού», είχε «πρωταγωνιστικό ρόλο». Τα κορίτσια σηκώνονταν την αυγή κι έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια, που είχαν μαζέψει από την παραμονή και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το «αμίλητο νερό» (αμίλητο γιατί το κουβαλούσαν χωρίς να μιλούν). Όταν το έφερναν στο σπίτι, πλένονταν όλοι με αυτό.
ΤΟ ΜΑΓΙΟΞΥΛΟ
Κατά τη διάρκεια της γιορτής της Πρωτομαγιάς ένας νέος θαυμάζει την ομορφιά μιας νεαρής αλλά παντρεμένης γυναίκας και πέφτει νεκρός από το χέρι του συζύγου της. Τότε ο Μάης με το θαυματουργό «μαγιόξυλο» του ακουμπά τον νέο και τον ανασταίνει. Η ανάσταση αυτή συμβολίζει την ανανέωση που είναι φανερή αυτή την εποχή.
Η πρωτομαγιά ήταν η ημέρα πολλών παγανιστικών εορτών, τελετών και λατρείας προς τη φύση και φυσικά δεν υπήρχε μεγαλύτερη ένδειξη τιμής προς την μητέρα φύση από το να συνευρεθούν ερωτικά οι γυναίκες με τους άντρες.
Tην Πρωτομαγιά σε πολλά μέρη συνηθίζεται το κύλισμα γυναικών και
κοριτσιών πάνω στη χλόη, το ζώσιμο της μέσης με λυγαριά κ.ά., και ο
εναγκαλισμός χονδρών δένδρων.Στη Μεσημβρία οι γυναίκες την πρωτομαγιά έβγαιναν παρέες – παρέες… και χορεύανε, τραγουδούσανε κ’ ένα τραγούδι -Καλόγερε τ’ αδράχτια σου αλλα και άλλα τραγούδια, που λέγανε και τις αποκριές… Είχανε και μια βηλάρα (φαλλό) καμωμένη απο ξύλο, την οποία στολίζανε με πρασινάδες και με λουλούδια και την περνούσε η μια στην άλλη και την λέγανε Μάιο.
Στην Κοζάνη κόβουν λυγαριά και την τυλίγουν στη μέση, γιά να γίνουν ευλύγιστοι, αγκαλιάζουν χονδρά δένδρα, γιά να παχύνουν και να ζήσουν, σαν κι εκείνα, πολλά χρόνια. Αλλού, τα παιδιά ή και άνδρες γυρνούν την Πρωτομαγιά από σπίτι σε σπίτι κρατώντας το «μαγιόξυλο», κλαδί από κυπαρίσσι ή άλλο δένδρο, ή περιφέρουν το «Mαγιόπουλο», άνδρα ή παιδί στολισμένο με άνθη.
Στην Πάργα γύριζαν τα σπίτια και τραγουδούσαν το τραγούδι του Μαΐου, στεφανωμένα με λουλούδια και κρατώντας στα χέρια τους μεγάλους κλώνους πορτοκαλιάς ή νεραντζιάς, γεμάτους άνθη.
Μια έκφραση, λοιπόν, που λέγεται αυτήν την μέρα είναι «Έπιασες τον Μάη;» ή «Πού / Πώς έπιασες τον Μάη;» παραπέμπει στην εξόρμηση που κάναμε, το αν περάσαμε καλά και φυσικά αν απολαύσαμε κάτι ερωτικά.
Η ΜΑΓΙΟΚΟΥΛΟΥΡΑ
Νοικοκυρές έχουν φυλαγμένη μία μεγάλη, ζυμωτή κουλούρα από
αυτές της Μ. Πέμπτης στο εικονοστάσι, με σκοπό να καταναλωθεί την
Πρωτομαγιάγια να προστατεύονται τα μέλη της οικογένειας από τα μάγια.http://www.bankwars.gr
Λουλούδια
ας διαλέξουμε
και
ρόδα και κρίνα
κι
ελάτε να πλέξουμε
στεφάνια
με κείνα
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη (2φορες)
Τ'αηδόνια
συμφώνησαν
της
γης αγκελούδια
και
βρήκαν και τόνισαν
καινούργια
τραγούδια
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη (2φορες)
Η
θάλασσα γίνεται
καθρέφτης
και πάλι
το
κύμα της χύνεται
κι
οΦλοίσβος τον ψάλλει
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη (2φορες)
Χορεύει
το πρόβατο
τ'αρνάκι
βελάζει
κι
απ'τον αγκαθόβατο
δροσούλα
σταλάζει
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη (2φορες)
Ο ΜΑΪΟΣ ΜΑΣ ΕΦΤΑΣΕ
(παραδοσιακό τραγούδι)
Ο
Μάιος μας έφτασε
εμπρός
βήμα ταχύ
να
τον προϋπαντήσουμε
παιδιά
στην εξοχή.
Δώρα
στα χέρια του πολλά
Και
όμορφα κρατεί
Και
τα μοιράζει γελαστός
Σε
όποιον το ζητεί.
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ
Λουλούδια
ας διαλέξουμε
και
ρόδα και κρίνα
κι
ελάτε να πλέξουμε
στεφάνια
με κείνα,
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη.
Τ’
αηδόνια συμφώνησαν
της
γης τ’ αγγελούδια
και
βρήκαν και τόνισαν
καινούρια
τραγούδια
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη.
Η
θάλασσα γίνεται
καθρέφτης
και πάλι,
το
κύμα της χύνεται
κι ο
φλοίσβος τον ψάλλει,
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη.
Χορεύει
το πρόβατο
τ’
αρνάκι βελάζει
κι
απ’ τον αγκαθόβατο
δροσούλα
σταλάζει,
στο
Μάη που σήμερα
προβάλλει
στη γη.
Ι.Πολέμης