Γιατί οι αρθρώσεις μας μπορεί να φθαρούν πρόωρα; Πώς να αντιμετωπίσουμε τον πόνο στο γόνατο; Το γόνατο είναι η μεγαλύτερη και η πιο ταλαιπωρημένη άρθρωση στο σώμα, αφού σε κάθε μας βήμα δέχονται κραδασμούς με διπλάσια έως τριπλάσια δύναμη από το βάρος μας. Πώς μπορούμε να τα προστατεύσουμε και να τα διατηρήσουμε γερά και υγιή;
Γυναικείο «προνόμιο»
Οι τραυματισμοί στο γόνατο δεν αφορούν μόνο ανθρώπους που
ασχολούνται συστηματικά με κάποιο σπορ ή έχουν έντονη σωματική δραστηριότητα. Φθορές μπορεί να εμφανίσει ο καθένας από εμάς, ως αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων κινήσεων (π.χ. ανεβοκατέβασμα σκάλας) ή λανθασμένης εκτέλεσης κινήσεων στο γυμναστήριο ή στην καθημερινότητα. Μάλιστα, οι γυναίκες είναι 3-8 φορές πιο πιθανό να παρουσιάσουν προβλήματα στο γόνατο. Γιατί συμβαίνει αυτό;
* Πρώτος υπαίτιος είναι οι ορμόνες, οι οποίες μπορεί να καταστήσουν τις αρθρώσεις ευαίσθητες στη φθορά. Μάλιστα, έρευνα έδειξε ότι οι μύες στο γόνατο λειτουργούν διαφορετικά κατά τη διάρκεια των διαφόρων φάσεων του γυναικείου κύκλου, γεγονός που μπορεί να αποσταθεροποιήσει τις αρθρώσεις, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα τραυματισμού.
* Το διαφορετικό νευρικό σύστημα μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελεί έναν ακόμα λόγο που τα γόνατα των γυναικών είναι πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι μύες των ανδρών ανταποκρίνονται με πιο γρήγορο ρυθμό στα νευρικά ερεθίσματα από ό,τι οι μύες των γυναικών, οι οποίοι είναι λιγότερο πιθανό να αντεπεξέλθουν αποτελεσματικά σε μια κρίσιμη στιγμή (π.χ. στην περίπτωση τραυματισμού, ο τραυματισμός τους να είναι ελαφρύς).
Ωχ, το γόνατό μου!
Ένας τραυματισμός στο γόνατο ο οποίος δεν αντιμετωπίζεται έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει λίγα χρόνια αργότερα σε οστεοαρθρίτιδα. Ακόμα πιο συχνές είναι οι περιπτώσεις τραυματισμού του μηνίσκου (του χόνδρου που προστατεύει το γόνατο). Μάλιστα, ο τραυματισμός του μηνίσκου, ο οποίος μπορεί να συμβεί ακόμα και με μια απλή κίνηση (π.χ. καθώς μπαίνουμε στο αυτοκίνητο), κυρίως αν είμαστε αγύμναστοι, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου κατά 50%. Στις περιπτώσεις αυτές, ο πόνος του τραυματισμού συνήθως υποχωρεί γρήγορα, γι’ αυτό και συνήθως δεν μας κινητοποιεί να πάμε στον γιατρό και έτσι η κατάσταση χρονίζει.
Το χρονικό ενός τραυματισμού
Το ρολόι αρχίζει να μετράει αντίστροφα από τη στιγμή που θα τραυματίσουμε το γόνατό μας. Αν αγνοήσουμε την κατάσταση και δεν ζητήσουμε ιατρική βοήθεια, αυτή θα είναι σταδιακά η κατάληξη:
Ένα μήνα μετά: Από τη στιγμή που θα τραυματιστεί η άρθρωση, δημιουργείται φλεγμονή στην περιοχή.
Έξι μήνες μετά: Αν δεν υπάρξει ιατρική αντιμετώπιση, η φλεγμονή προχωράει και ο χόνδρος της άρθρωσης στο σημείο του τραυματισμού αρχίζει να φθείρεται.
Ένα χρόνο μετά: Ο τραυματισμός εξαπλώνεται.
Δύο χρόνια μετά: Ενδεχομένως ακόμα να μην αισθανόμαστε πόνο, ωστόσο η διεργασία φθοράς μπορεί να έχει προχωρήσει σημαντικά. Μια μαγνητική τομογραφία θα αποκαλύψει τις πρώτες αλλαγές που έχουν δημιουργηθεί στην άρθρωση και στο οστό, οι οποίες στο μέλλον είναι πιθανό να οδηγήσουν σε οστεοαρθρίτιδα.
Τέσσερα χρόνια μετά: Ο χόνδρος της άρθρωσης έχει «φαγωθεί» σε τέτοιο βαθμό, που τα οστά και τα νεύρα αρχίζουν τα τρίβονται το ένα πάνω στο άλλο, με αποτέλεσμα το γόνατο να αρχίσει να πονάει. Ενέσεις κορτιζόνης ή υαλουρονικού οξέος περιορίζουν τον πόνο και το πρήξιμο.
Πέντε-δέκα χρόνια μετά: Η άρθρωση δεν είναι πια σε θέση να απορροφήσει τους κραδασμούς, με αποτέλεσμα τα οστά να τρίβονται μεταξύ τους, δημιουργώντας φθορές. Πλέον, μόνη λύση είναι η επέμβαση.
Γόνατο στο θησαυροφυλάκιο
Ο χόνδρος φθείρεται φυσικά καθώς μεγαλώνουμε. Η φθορά εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες και από τη χρήση. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τα γόνατά μας.
1. Νούμερο ένα επιβαρυντικός παράγοντας είναι η παχυσαρκία. Διατηρώντας ένα φυσιολογικό για τον σωματότυπό μας βάρος, βοηθάμε σημαντικά τη «δουλειά» που είναι αναγκασμένα να κάνουν τα γόνατα. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ειδικούς, ακόμα και λίγα παραπανίσια κιλά προσθέτουν επιπλέον επιβάρυνση στην περιοχή.
2. Το κάπνισμα θεωρείται εχθρός για τα γόνατά μας, αφού ειδικοί υποστηρίζουν πως το τσιγάρο περιέχει ουσίες που ενδεχομένως να βλάπτουν τα χονδροκύτταρα των αρθρώσεων.
3. Το περπάτημα με τακούνια -ακόμα και αυτά των μόλις 5 εκατοστών- επιβαρύνει τη συγκεκριμένη άρθρωση, καθώς λόγω της λανθασμένης θέσης της επιγονατίδας οι χόνδροι φθείρονται γρηγορότερα. Έτσι, μπορεί να πάθουμε κάτι ήπιο και παροδικό, όπως διάστρεμμα ή τράβηγμα, μέχρι και κάτι πιο σοβαρό, όπως τενοντίτιδα, θυλακίτιδα, ακόμη και οστεοαρθρίτιδα.
Τώρα τι κάνω;
Ένας παροδικός ήπιος ή μέτριος πόνος κατά τη διάρκεια της άσκησης είναι συχνό φαινόμενο. Ωστόσο, αν αισθανόμαστε τον ίδιο πόνο στο ίδιο ακριβώς σημείο του γονάτου για περισσότερες από 3 εβδομάδες και δεν παρατηρήσουμε διαφορά ούτε μετά τη λήψη αντιφλεγμονωδών, τότε πρέπει να επισκεφτούμε ορθοπεδικό. Άλλα σημάδια που πρέπει να μας οδηγήσουν στον γιατρό είναι το πρήξιμο στην περιοχή, ο πόνος όταν αλλάζει ο καιρός και η αίσθηση αστάθειας. Οι ενέσεις που σταματούν τη φλεγμονή και αντικαθιστούν το υγρό της άρθρωσης, δηλαδή της κορτιζόνης και του υαλουρονικού οξέος αντίστοιχα, μπορούν να ανακουφίσουν προσωρινά τον πόνο.
Για να μη… γονατίσετε
Το «κλειδί» για να διατηρήσουμε τα γόνατά μας υγιή και γερά είναι η άσκηση. Αν έχουμε δυνατούς μυς, στην περίπτωση πτώσης ή κάποιας βίαιης κίνησης, αυξάνονται οι πιθανότητες να μην επιβαρύνει το φορτίο τις εσωτερικές ευπαθείς μυϊκές ομάδες του γονάτου, με αποτέλεσμα να αποφύγουμε έναν σοβαρό τραυματισμό. Οι μύες, δηλαδή, λειτουργούν σαν μαξιλάρι-αμορτισέρ απόσβεσης πιέσεων και φορτίων. Τι πρέπει, λοιπόν, να περιλαμβάνει το πρόγραμμα άσκησής μας;
Αεροβική άσκηση
* Στο γυμναστήριο χρησιμοποιούμε τον διάδρομο, το στατικό ποδήλατο ή το ελλειπτικό μηχάνημα, τα οποία προσφέρουν εναλλαγή κίνησης σε σταθερό ρυθμό, μειώνοντας και αυξάνοντας το μήκος των μυών, ενώ παράλληλα βελτιώνουν την καρδιοαναπνευστική λειτουργία. Επιπλέον, με την κίνηση της άρθρωσης σε σταθερό ρυθμό, λιπαίνεται η άρθρωση και αυξάνεται η ροή του αίματος.
* Αν προτιμάμε τα ομαδικά προγράμματα, μπορούμε να επιλέξουμε τα μαθήματα αερόμπικ. Παρέχουν διαφορετικής έντασης ασκήσεις, οι οποίες δίνουν τη δυνατότητα προσαρμογής των μυών και γενικότερα της άρθρωσης σε διαφορετικά φορτία και πιέσεις και ενδυναμώνουν ταυτόχρονα το εσωτερικό της άρθρωσης.
Ασκήσεις ενδυνάμωσης
Μπορεί να περιλαμβάνουν από αντιστάσεις (π.χ. βάρη, λάστιχα) μέχρι και το ίδιο το σωματικό μας βάρος. Το ανθρώπινο σώμα κάνει 3 ενέργειες: σπρώχνει, έλκει και περιστρέφει. Πάνω σε αυτό το μοτίβο προσαρμόζονται και οι ασκήσεις. Η άσκηση «κάθισμα» π.χ. είναι μια πολυμυϊκή-πολυαρθρική άσκηση που ενεργοποιεί τον τετρακέφαλο μηριαίο, τους οπίσθιους μηριαίους, τους μυς του ισχίου και την άρθρωση του γονάτου.
Η άσκηση προλαμβάνει τους τραυματισμούς
Η άρθρωση του γονάτου είναι εκ φύσεως ισχυρή. Μπορεί, όμως, να γίνει ακόμα ισχυρότερη. Η προληπτική άσκηση αποτελεί την ασπίδα ενάντια σε έναν πιθανό τραυματισμό. Ωστόσο, η καθοδήγηση από έμπειρο ειδικό επιστήμονα είναι άκρως απαραίτητη για την εκμάθηση της σωστής τεχνικής των κινήσεων.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ {LF}κ. ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ, ορθοπεδική χειρουργό, επιστημονική συνεργάτιδα της «Αθηναϊκής Μediclinic», και τον κ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΘΙΟΥΛΑΚΗ, cPhD, PgC, Dip, BSc (ACSM, IFPA, FIT, ACE), εργοφυσιολόγο, κινησιοθεραπευτή, ειδικό Αθλητιατρικής Αποκατάστασης, πτυχιούχο Τ.Ε.Φ.Α.Α. του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
http://www.vita.gr
http://kiou-kirbiologia.blogspot.gr