Τι είναι η κυψελίδα;Η κυψελίδα είναι μια ημίρρευστη λιπαρή και υποκίτρινη ουσία, που περιέχει κοκκία χρωστικής, λιποσταγονίδια ή και ολόκληρα κύτταρα γεμάτα από λιποσταγονίδια.
Η κυψελίδα είναι ανακατεμένη επίσης με επιθήλια κυττάρων, που αποπίπτουν φυσιολογικά από το δέρμα του έξω ακουστικού πόρου, τρίχες που υπάρχουν στο πρόσθιο τμήμα
του δέρματος του έξω ακουστικού πόρου και ρύπους που εισέρχονται και συσσωρεύονται στον έξω ακουστικό πόρο από το εξωτερικό περιβάλλον του αυτιού. Μερικά άτομα παράγουν υπερβολικές ποσότητες κυψελίδας, που τα αναγκάζει να επισκέπτονται κάθε τρεις μήνες το ωτορινολαρυγγολόγο "προς καθαρισμόν" των αυτιών, που βουλώνουν γρήγορα και κατ’επανάληψη.
Άλλα άτομα παράγουν κανονική ποσότητα κυψελίδας που αυτοκαθαρίζεται και δεν δημιουργεί βούλωμα των αυτιών. Ορισμένα άτομα πάσχουν από αστεάτωση, δηλαδή δεν παράγουν κυψελίδα και παραπονούνται για επίμονο κνησμό των αυτιών. Οι έξω ακουστικοί πόροι μερικών ατόμων έχουν στενή ή μικρή διάμετρο αυλού. Αυτό παρεμποδίζει την ευχερή απομάκρυνση της κυψελίδας και ευνοεί την απόφραξη του πόρου με βύσμα κυψελίδας. Σ’αυτές τις περιπτώσεις ο ωτορινολαρυγγολόγος υποδεικνύει να μην καθαρίζονται τα αυτιά με “μπατονέτες”, που στο άκρο τους έχουν τυλιγμένο βαμβάκι, διότι κάθε προσπάθεια εισόδου της μπατονέτας σπρώχνει την κυψελίδα πιο βαθειά, ευνοεί την ενσφήνωσή της και το δυσχερή καθαρισμό του έξω ακουστικού πόρου.
Ποιος είναι ο φυσιολογικός ρόλος της κυψελίδας που αθροίζεται στον έξω ακουστικό πόρο;
Η επίστρωση της λιπαρής κυψελίδας στο δέρμα του έξω ακουστικού πόρου εξασφαλίζει την προστασία του δέρματος και τη διατήρηση φυσιολογικής υγρασίας στον αυλό του πόρου. Η κυψελίδα συμβάλει στη διατήρηση της καθαριότητας του αυτιού, καθώς όταν αποβάλλεται (συνήθως χωρίς να γίνεται αντιληπτό) παρασύρει και τους ρύπους (επιθηλιακά νεκρά κύτταρα του δέρματος, τρίχες, κλπ), που συσσωρεύονται μέσα στον έξω ακουστικό πόρο του αυτιού. Η φυσιολογικά παραγόμενη κυψελίδα κινείται διαρκώς προς τα έξω με τη βοήθεια του πλήθους των μικρών τριχών της πρόσθιας κυρίως μοίρας του δέρματος του έξω ακουστικού πόρου. Κανείς δεν αισθάνεται ότι παράγει το αυτί του κυψελίδα, και δεν αντιλαμβάνεται ότι την αποβάλλει σταδιακά, με την πάροδο του χρόνου.
Η κυψελίδα γίνεται αντιληπτή, μόνον όταν υπερπαράγεται και όταν η ανατομική διαμόρφωση του έξω ακουστικού πόρου, παρεμποδίζει τη φυσιολογική απομάκρυνσή και ευνοεί τη συσσώρευσή της, οπόταν δημιουργείται βύσμα κυψελίδας, που ποικίλει σε διαστάσεις και σκληρότητα.
Η κυψελίδα γίνεται εντονότερα αντιληπτή ιδίως όταν σπρώχνεται ακούσια ή εκούσια προς το τύμπανο, οπόταν μπορεί να προκαλέσει, καμιά φορά, πολύ ενοχλητικά συμπτώματα, όπως το αίσθημα βουλώματος του αυτιού από την είσοδο ξένου σώματος, τη δημιουργία φλεγμονής (εξωτερική ωτίτιδα), εμβοών στο αυτί και βαρηκοΐα ποικίλου βαθμού. Αν κατά την προσπάθεια καθαρισμού του αυτιού αθελά σας σπρώξετε με κάποιο βαμβακοφόρο στυλεό (μπατονέτα που φέρει στο άκρο της βαμβάκι) το βύσμα προς το τύμπανο, μη τρομάξετε, διότι σύντομα και εύκολα μπορεί να το αφαιρέσει ο ωτορινολαρυγγολόγος.
Τι μπορεί να προκαλέσει το βύσμα της κυψελίδας;
Το βύσμα της κυψελίδας, το οποίο είναι σφηνωμένο στα τοιχώματα του έξω ακουστικού πόρου συνήθως περιορίζει την ακουστική ικανότητα,. Αν υπερσσυσσωρευτεί κυψελίδα στο αυτί και αδυνατεί φυσιολογικά μόνη της να απομακρυνθεί, το αίσθημα βουλώματος του αυτιού που δημιουργείται, αναγκάζει τον φέροντα το βύσμα να αναζητήσει απεγνωσμένα βοήθεια από τον ωτορινολαρυγγολόγο.
Μερικές φορές ο ασθενής προσέρχεται στον ωτορινολαρυγγολόγο παραπονούμενος για εμβοές στο αυτί ή τα αυτιά του, που τελικά αποδεικνύεται ότι οφειλόταν στο βύσμα της κυψελίδας, αφού εξαφανίζεται μόλις καθαριστεί το αυτί ή τα αυτιά.
Ποιών ατόμων τα αυτιά υπερπαράγουν κυψελίδα;
Στο αυτί ή τα αυτιά οποιουδήποτε μπορεί να υπερπαραχθεί κυψελίδα ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και φυλής. Οι άνδρες συσσωρεύουν συχνότερα κυψελίδα στα αυτιά τους. Το βύσμα κυψελίδας είναι συχνότερο στους άνδρες, σε σχέση με τις γυναίκες.
Πόσο συνηθισμένο είναι το πρόβλημα της παρουσίας βύσματος στον έξω ακουστιικό πόρο;
Το βούλωμα του έξω ακουστικού πόρου του αυτιού είναι συνηθέστατη ιστορία στην καθημερινή ωτορινολαρυγγολογική πράξη και υπάρχει , όσο υπάρχουν άνθρωποι. Το βύσμα που σφηνώνεται στον έξω ακουστικό πόρο απομακρύνεται από τον ωτορινολαρυγγολόγο με διάφορους μικροεπεμβατικού και μη επεμβατικούς τρόπους.
Πως απομακρύνεται το βύσμα της κυψελίδας.
Ένα βύσμα κυψελίδας ποικίλει σε μέγεθος και σκληρότητα από ασθενή σε ασθενή, όπως ποικίλει και το ανατομικό σχήμα και μέγεθος του κάθε έξω ακουστικού πόρου. Βάσει αυτών των δεδομένων που τα διαπιστώνει ο ωτορινολαρυγγολόγος κατά την ωτοσκοπική εξέταση και από την πληροφορία, που του δίδει ο ασθενής ότι δεν πάσχει από χρονία ωτίτιδα, ή υποτροπές ωτιτίδων ή ότι δεν υπάρχει κάποια πρόσφατη ή παλαιά τρύπα στο τύμπανο, ο ωτορινολαρυγγολόγος αποφασίζει με τι τρόπο θα αφαιρέσει το βύσμα της κυψελίδας.
Χρειάζεται κάποια προετοιμασία του αυτιού πριν από τον καθαρισμό του;
Μερικές φορές, ιδίως σε παιδιά χρειάζεται να μαλακώσει το βύσμα προτού αφαιρεθεί με πλύση. Τα σκληρά και μεγάλα βύσματα δύσκολα αφαιρούνται με ωτοπλύση ή είναι αδύνατον να απομακρυνθούν εκτοξεύοντας νερό από σύριγγα.
Το μαλάκωμα των μικρών βυσμάτων επιτυγχάνεται, βάζοντας στο αυτί 5 σταγόνες ωμού ελαιολάδου κάθε τρεις ώρες, επί δύο εικοσιτετράωρα και εφόσον είναι βέβαιον ότι το τύμπανο είναι απολύτως ακέραιο.
Τα σκληρά, μεγάλα και συμπιεσμένα προς τα μέσα βύσματα δεν μαλακώνουν με το λάδι, παρά μόνον επιφανειακά. Αν μαλακώσει το βύσμα, τότε καθαρίζεται εύκολα και γρήγορα με ωτοπλύση, εκτοξεύοντας νερό από σύριγγα και με τρόπο που δεν θα προκαλέσει βλάβη στο τύμπανο. Αν το βύσμα δεν μαλακώνει, τότε ο ωτορινολαρυγγολόγος χρησιμοποιεί κατάλληλο άγκιστρο ή λούπα ή κοχλιάριο και τραβάει προς τα έξω το βύσμα ή το θραύει και το καθαρίζει “λίγο-λίγο”.
Ποιος μπορεί να καθαρίσει υπεύθυνα να ξεβουλώσει ένα αυτί χωρίς να το βλάψει;
Ένα βουλωμένο με βύσμα αυτί μπορεί να καθαριστεί ασφαλώς και γρήγορα από τον ωτορινολαρυγγολόγο για τους εξής λόγους
1. Γνωρίζει και είναι εξοικειωμένος με την ανατομική του αυτιού.
2. Κάθε βουλωμένο αυτί δεν είναι εύκολο πάντοτε να καθαριστεί με μια απλή πλύση, που θα μπορούσε να την κάνει και κάποιος μη ιατρός. Το βύσμα της κυψελίδας είναι κατά τέτοιο τρόπο σφηνωμένο και έχει τέτοιον όγκο και σκληρότητα που μόνο κάτω από το χειρουργικό μικροσκόπιο μπορεί να το θρυμματίσει, ακίνδυνα για το τύμπανο, ο ωτορινολαρυγγολόγος.
3. Πολλοί ασθενείς έχουν ιστορικό χρόνιας ωτίτιδας στο βουλωμένο αυτί. Ο όρος χρόνια ωτίτιδα σημαίνει ότι το τύμπανο ενός αυτιού έχει τρυπήσει στο παρελθόν και η τρύπα εξακολουθεί να υπάρχει. Αν πίσω από ένα βύσμα κυψελίδας υπάρχει τρύπιο τύμπανο, άγνωστης διαμέτρου και εντοπισμού της τρύπας, τότε κάθε αδέξιος χειρισμός μέσα στον έξω ακουστικό πόρο μπορεί να ωθήσει το βύσμα ή τμήμα του στο μέσον ους (μεσαίο αυτί), δημιουργώντας νέο πρόβλημα στο αυτί. Σε ένα αυτί με τρύπιο τύμπανο δεν γίνεται ωτοπλύση, διότι το νερό με τους ρύπους του έξω ακουστικού πόρου θα προωθηθούν στο μέσον ους, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει ενοχλητικές επιπλοκές.
4. Αν υπάρχει τρύπα στο τύμπανο ο ωτορινολαρυγγολόγος χρησιμοποιεί τεχνική καθαρισμού του έξω ακουστικού πόρου του αυτιού που δεν περιλαμβάνει την εκτόξευση νερού.
5. Ο ωτορινολαρυγγολόγος διαθέτει κατάλληλες συσκευές (μικροσκόπιο, αναρρόφηση) και εργαλεία, με τα οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί και η πιο δύσκολη περίπτωση αφαίρεσης βύσματος από το αυτί.
6. Ο ωτορινολαρυγγολόγος έχει εμπειρία καθαρισμού πολλών αυτιών, αφού πρώτα εκπαιδεύτηκε παίρνοντας την ειδικότητα του ωτορινολαρυγγολόγου.
7. Ο ωτορινολαρυγγολόγος μετά τον καθαρισμό του αυτιού αξιολογεί το επίπεδο της ακουστικής ικανότητας του αυτιού, κάνοντας τυμπανόγραμμα, ακοόγραμα ή οποιαδήποτε άλλη εξέταση κρίνει απαραίτητη.
Τι προσέχει ο ωτορινολαρυγγολόγος προτού αποφασίσει τον καθαρισμό ενός αυτιού;
Ο ωτορινολαρυγγολόγος όταν έχει μπροστά του ασθενή που παραπονιέται ότι του έχει βουλώσει το αυτί, ποτέ δεν παίρνει βιαστικές αποφάσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα καθαρίσει τα αυτιά, αν δεν ξεκαθαρίσει τα παρακάτω.
Α. Ένα άγνωστο αυτί ποτέ δεν το πλένει κανείς με νερό,ούτε στάζει σ’αυτό οποιοδήποτε υγρό, διότι πίσω από το βύσμα μπορεί να υπάρχει ένα τρύπιο τύμπανο.
Β. Κάθε βούλωμα αυτιού δεν προκαλείται οπωσδήποτε από βύσμα κυψελίδας. Κάθε βουλωμένο αυτί θα πρέπει να ελέγχεται με απλή ωτοσκόπηση και βίντεοενδοσκόπηση, ώστε να αποκλείονται οι παθήσεις του μεσαίου αυτιού, του τυμπάνου και του έξω ακουστικού πόρου. Ένα αυτί μπορεί να έχει βουλώσει από την παρουσία κάποιου ξένου σώματος, συσσωρευμένων πηχτών εκκρίσεων συνεπεία κάποιας χρόνιας ωτίτιδας ή ωτομύκωσης (υπερπολλαπλασιασμός μυκήτων στον έξω ακουστικό πόρο) ή την παρουσία κάποιας φλεγμονής του έξω ακουστικού πόρου (βλέπε η νόσος του κολυμβητή στο www.gelis.gr).
Ποιος είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος καθαρισμού των αυτιών;
Κανείς τρόπος δεν είναι αποτελεσματικότερος από τον άλλο. Ανάλογα με την περίσταση ο ωτορινολαρυγγολόγος αποφασίζει, πρώτον για τον ασφαλέστερο τρόπο καθαρισμού και δεύτερον αν ο τρόπος αυτός είναι εφαρμόσιμος στον ασθενή που αντιμετωπίζει. Ο ωτορινολαρυγγολόγος μπορεί να καθαρίσει τα αυτιά με κάποια από τις παρακάτω μεθόδους ή το συνδυασμό τους.
Εφόσον το βύσμα είναι μικρό ή ημίρρευστο ή ρευστοποιημένο μπορεί να αναρροφηθεί με ειδική αναρροφητική συσκευή. Η μέθοδος αυτή είναι η ταχύτερη αλλά μπορεί να μη καθαρίσει πλήρως τον έξω ακουστικό πόρο ή αν το βύσμα είναι σφηνωμένο, μερικές φορές, όσο ισχυρή και να είναι η αναρροφητική δύναμη της συσκευής, δεν μπορεί να αποσπάσει το βύσμα.
Οι παραπάνω τεχνικές θεωρούνται οι ασφαλέστερες, αφού επιτρέπουν στον ωτορινολαρυγγολόγο να ελέγχει το πεδίο με γυμνό μάτι ή τις περισσότερες φορές με τη χρήση χειρουργικού μικροσκοπίου. Το τελευταίο δίδει πλήρη ορατότητα και έτσι μπορώντας να κάνει λεπτούς χειρισμούς ο γιατρός δεν προκαλεί πόνο ή δυσφορία στον ασθενή.
Πως γίνεται το πλύσιμο των αυτιών;
Εφόσον ο ωτορινολαρυγγολόγος έχει κρίνει ότι τα βύσματα μπορούν να αφαιρεθούν με εκτόξευση πίδακα νερού, τότε χρησιμοποιεί μια μεταλλική σύριγγα ή ειδικό εκτοξευτήρα τριών ταυτοχρόνως πιδάκων νερού και απομακρύνει το βύσμα.
Η μεταλλική σύριγγα είναι ένα κλασικό ΩΡΛ εργαλείο, περιέχει γύρω στα 20-30 ml χλιαρού νερού, το οποίο πρέπει να εκτοξεύεται, έχοντας το ρύγχος της σύριγγας υπό κλίση που βλέπει στο έδαφος ή την οροφή του έξω ακουστικού πόρου. Ποτέ δεν εκτοξεύεται το νερό της σύριγγας, έχοντας το ρύγχος κάθετο προς την κάθετ πρόσθια επιφάνεια του βύσματος της κυψελίδας, διότι πρώτον η ισχυρή δύναμη εκτόξευσης του πίδακα του νερού, δεν μετακινεί το βύσμα και δεύτερον σε περίπτωση που το βύσμα είναι μαλακό ο πίδακας του νερού έχοντας μεγάλη ταχύτητα μπορεί να τραυματίσαει το τύμπανο ή να βλάψει τη σφύρα (οστάριο του μεσαίου αυτιού που έρχεται σε άμεση επαφή με το τύμπανο). Σπανίως έχουν γίνει ανακοινώσεις ρήξης του τυμπάνου κατά την πλύση του έξω ακουστικού πόρου με νερό που εκτοξεύεται από σύριγγα.
Η εκτόξευση υπό κλίση της σύριγγας πρέπει να γίνεται προσεκτικά και χωρίς υπερβολική άσκησης πίεσης στο έμβολο της σύριγγας.
Το νερό της πλύσης επιβάλεται να είναι χλιαρό, διότι ο ψυχρός διακλισμός του έξω ακουστικού πόρου και η επαφή του κρύου νερού με το τύμπανο μπορεί να προκαλέσει κρίση ιλίγγου.
Γιαυτό οι πλύσεις των αυτιών πρέπει να γίνονται ή με τον ασθενή καθιστό σε εξεταστικό κρεβάτι, είτε καθιστό σε ΩΡΛ εξεταστική πολυθρόνα, η οποία εύκολα μετατρέπεται σε κρεβάτι, στο οποίο ξαπλώνει ο ασθενής μόλις πάθει την κρίση του ιλίγγου, ο οποίος παρέρχεται σύντομα.
Η πλύση των αυτιών έχει γίνει ασφαλέστερη με τη χρήση χλιαρού νερού που εκτοξεύεται μέσω ειδικής συσκευής με ρύγχοςού από το οποίο εξέρχονται ταυτόχρονα τρείς τρεις πίδακες νερού.
Οι πίδακες αυτοί εκτοξεύονται με σταθερή πίεση, μέχρις ότου κενωθεί το δοχείο του χλιαρού νερού , στο οποίο είναι προσαρμοσμένο το ρύγχος με τα τρία στόμια. Οι εκτοξευόμενοι ταυτόχρονα τρεις πίδακες νερού δεν συγκλίνουν και ποτέ δεν τραυματίζουν το τύμπανο. Με το σύστημα αυτό δεν είναι εύκολη η αφαίρεση ενός σκληρού και μεγάλου βύσματος. Απεναντίας μπορεί να αφαιρέσει με ευκολία ένα μικρότερο βύσμα που είναι σφηνωμένο σε στο βάθος του ακουστικού πόρου και δεν είναι εύκολο να συλληφθεί ή να τραβηχτεί προς τα έξω με ακίδα ή λούπα ή άγκιστρο ή αναρρόφηση.
Τι προληπτικά μέτρα μπορεί να εφαρμόσει κανείς; Ο καθαρισμός των αυτιών από βύσμα κυψελίδας ανακουφίζει τον ασθενή και αμέσως του δημιουργεί ευεξία. Το άτομο που έχει ιστορικό υποτροπής συσσώρευσης βυσμάτων στα αυτιά του γνωρίζει πότε θα επισκεφτεί έγκαιρα τον ωτορινολαρυγγολόγο του. Τα αυτιά που καθαρίζονταιν ή πλένονται και έχουν αναπτύξει δερματικό ερεθισμό από τους χειρισμούς είναι επιρρεπή να αναπτύξουν εξωτερική ωτίτιδα.
Αυτή η φλεγμονή αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να συνοδεύεται από εντονότατο πόνο, οίδημα και ταλαιπωρία του πάσχοντος για 5-7 ημέρες. Αν κάποιο άτομο που έχει καθαρίσει ή πλύνει τα αυτιά του αρχίσει να πονάει και να αισθάνεται δυσφορία στο αυτί που καθάρισε επιβάλλεται να επικοινωνήσει με τον θεράποντα ωτορινολαρυγγολόγο του.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ωτορινολαρυγγολόγος
http://www.gelis.gr/
http://kiou-kirbiologia.blogspot.gr