Ας δούμε μερικούς μεθόδους παρασκευής σαπουνιού.
Α) Στο 1ο Ελληνικό βιβλίο φαρμακοποιίας βρίσκουμε την ακόλουθη συνταγή για σαπούνι:
Σαπώνιον
Ένωσε ένα μέρος κοπανισμένης σόδας της αγοράς , με 2 μέρη της ζωντανής ασβέστου σε μία αρκετή ποσότητα νερού. Ανακάτωσε τα πάντα καλά ώστε να γίνει σαν γάλα και άστα να κατακαθίσει η ύλη μέχρι την επόμενη ημέρα.
Έπειτα στράγγισε το επιπλέον εκείνο δριμύ ρευστό, εξάτμισέ το λίγο για να γίνει πιο ενεργητικό.
Μετά από αυτά ένωσε ένα μέρος από αυτό και ένα από λάδι ελιών ή και περισσότερο, βράσε το ανακατεύοντας συνεχώς τη μάζα τόσο έως ότου να πήξει αρκετά, η πήξης του οποίου γνωρίζεται ευθύς, αφότου βγάλεις λίγο έξω και κρυώσει.
Όταν γίνει αυτό, στρώνεις λίγο ασβέστη ή στάχτη σε ένα μέρος και χύνεις την ύλη αυτή και την απλώνεις όλη ομαλώς, μετά την κόβεις και την διαιρείς σε όσα κομμάτια θέλεις.
Το σαπούνι αυτό είναι πολύ χρειαζούμενο στους ανθρώπους, μάλιστα πολλές φορές και στην ιατρική και σε άλλες τέχνες.
Πηγή: Νέα Φαρμακοποιία Διονύσιου Πύρρου του Θετταλού σελ.209
Β') Συνταγή της κ Χρυσάνθης Κασιανού, από το Περαχώρι της Ιθάκης.
Υλικά:
8 κιλά λάδι. Συνήθως χρησιμοποιούμε τη μούργα του λαδιού, το κατακάθι ή τηγανολάδα
3 κιλά καυστική σόδα (ποτάσσα)
10 κιλά νερό
1 ποτήρι χοντρό αλάτι
ένα καζάνι
Εκτέλεση:
Βάζουμε το νερό μέσα στο καζάνι. Όταν το νερό είναι χλιαρό ρίχνουμε σιγά, σιγά το λάδι. Λίγο πριν βράσουν το νερό με το λάδι προσθέτουμε την ποτάσσα, σιγά, σιγά.
Μετά ρίχνουμε ένα ποτήρι χοντρό αλάτι.
Ανακατεύουμε με ξύλινη κουτάλα ως τον πάτο του καζανιού. Τα υλικά θα πρέπει να ανακατευτούν πολύ καλά. Η ποτάσσα φουσκώνει και θέλει πολύ προσοχή στο ανακάτεμα.
Όταν είναι έτοιμο το σαπούνι «ξεκολλάει». Θα καταλάβετε στην πράξη τί σημαίνει αυτό. Το σαπούνι ανεβαίνει στην επιφάνεια και με μεγάλη τρυπητή κουτάλα παίρνουμε το σαπούνι και το βάζουμε στα καλούπια μας, που μπορεί να είναι και παλιά συρτάρια ή τελάρα. Πρώτα στρώνουμε χαρτί στα καλούπια μας και μετά βάζουμε το σαπούνι.
Αν θέλουμε να κάνουμε και άλλη δόση σαπούνι, χρησιμοποιούμε το ίδιο νερό με λιγότερη ποτάσσα.
Όταν το λάδι είναι καθαρό, θέλει περισσότερη ποτάσσα, όταν είναι μούργκα, θέλει λιγότερο. Όταν είναι τηγανολάδο, βάζουμε λιγότερο αλάτι.
Στο Περαχώρι της Ιθάκης σχεδόν όλες οι γυναίκες κάνουν σαπούνι στο σπίτι τους.
Πηγή: http://peliti.gr/pages/sapouni.htm
Γ')Υλικά:
2,5 κιλά λάδι
2,5 κιλά νερό
1 κιλό καυστική ποτάσα
175 γραμμάρια αλάτι
Κατά την παρασκευή του σαπουνιού μας, πρέπει να παίρνουμε τα ανάλογα μέτρα και προφυλάξεις, δηλαδή να φοράμε γάντια, να μην ερχόμαστε σε επαφή με τα υλικά και να μην εισπνέουμε τα αέρια που δημιουργούνται κατά την διάρκεια του βρασμού του.
Προσοχή γιατί η ποτάσα είναι καυστική.
Πως το φτιάχνουμε:
Το βράδυ ζεσταίνουμε το νερό μας και την καυστική ποτάσα σε ένα μεγάλο καζάνι ανοξείδωτο, για να μην τρυπήσει από την καυστική ποτάσα. Όταν το μείγμα μας ζεστάνει ρίχνουμε το λάδι ανακατεύουμε λίγο και μετά σβήνουμε την φωτιά και το αφήνουμε όλη νύχτα να ηρεμίσει. Το πρωί ανάβουμε δυνατή φωτιά να βράσει το σαπούνι μας και προσθέτουμε το αλάτι και ανακατεύουμε συνέχεια. Η φωτιά δεν χρειάζεται να είναι πάρα πολύ δυνατή αλλά να σιγοβράζει. Θέλει περίπου μια ώρα για να δέση. Αν το μίγμα μας είναι καθαρό και δεν έχει καντήλες με λάδι σημαίνει ότι το σαπούνι μας πέτυχε.
Όταν είμαστε σίγουροι ότι το σαπούνι μας έπηξε το βγάζουμε με προσοχή από την φωτιά για να μην καούμε και το τοποθετούμε σε καλούπια όχι πολύ ψηλά για να μπορούμε να το κόψουμε μετά. Όταν είναι χλιαρό ακόμα μπορούμε να το χαράξουμε για να το κόψουμε πιο εύκολα στο μέγεθος που θέλουμε όταν κρυώσει. Το αφήνουμε 2-3 μέρες σε σκιερό και δροσερό μέρος να στεγνώσει και μετά το κόβουμε στο μέγεθος που θέλουμε. Το σαπούνι μας είναι έτοιμο αλλά όσο περισσότερο το αφήσουμε να ξεραθεί τόσο καλύτερο θα γίνει.
Δ')Ένα ακόμητρόπο παρασκευής σαπουμιού μπορείτε να δείτε εδώ:
Περισσότερα για σαπούνια και ενδιαφέρουσες δημιουργίες:
http://fysikaproionta.blogspot.com/
http://aromacooking.blogspot.com/
http://beautyelixirs.blogspot.com/
Η συνταγή
Βασικά συστατικά σαπουνιούΕλαιόλαδο: 500 γρ
Νερό (καλυτέρα αποσταγμένο): 150 γρ
NaOH, (υδροξείδιο του νατρίου) δηλαδή καυστική σόδα: 70 γρ
ή KOH, (υδροξείδιο του καλίου) δηλαδή καυστική ποτάσα: 70 γρ
Προαιρετικά
Βότανα: 2 με 3 κουταλιές της σούπας
Αιθέρια έλαια: 5 έως 6 σταγόνες
Χρόνος παρασκευής: 20-30 λεπτά.
Παρασκευή με την ψυχρή μέθοδο
Σε έναν ανοιχτό χώρο διαλύουμε την καυστική σόδα στο νερό και μετά ρίχνουμε το μείγμα στην λεκάνη με το λάδι (εδώ χρησιμοποιούμε γάντια και δεν εισπνέουμε τους ατμούς από το μείγμα). Προσθέτουμε το αιθέριο έλαιο και ανακατεύουμε με ένα ξύλο μέχρι το μείγμα να αρχίζει να χυλώνει και να δένει. Τοποθετούμε το μείγμα αν έχουμε σε καλούπια. Αφήνουμε το μείγμα μια ημέρα να σταθεροποιηθεί και μετά αν θέλουμε προσθέτουμε υλικά για να το διακοσμήσουμε ή και να το εμπλουτίσουμε με θρεπτικά συστατικά (όπως λιναρόσπορο, γλυκάνισο, αποξηραμένες φλούδες πορτοκαλιού, χαμομήλι). Μετά από τέσσερις ημέρες αν δεν έχουμε χρησιμοποιήσει καλούπια, το κόβουμε με το πριόνι σε πλάκες και αφήνουμε τα κομμάτια να ωριμάσουν σε χώρο μακριά από ρεύματα.Παρασκευή με την θερμή μέθοδο
Σε μια κατσαρόλα ρίχνουμε το νερό και το ζεσταίνουμε μέχρι να γίνει χλιαρό και να έχουν ζεσταθεί τα τοιχώματα της κατσαρόλας.Ρίχνουμε σιγά σιγά την καυστική σόδα (ή ποτάσα) ανακατεύοντας συνέχεια με μια ξύλινη κουτάλα.
Όταν το μείγμα διαλυθεί καλά, ρίχνουμε το λάδι και συνεχίζουμε το ανακάτεμα σε χαμηλή φωτιά (περίπου 10 λεπτά) μέχρι το νέο μείγμα να αρχίσει να αποκτά μεγαλύτερη πυκνότητα, δηλαδή να "δέσει" και να γίνει σαν νερουλή παιδική κρέμα.
Το βράσιμο γενικά πρέπει να γίνεται σε σιγανή φωτιά δηλαδή να μην κοχλάζει το μείγμα. Όταν το μείγμα δέσει κλείνουμε την φωτιά και αφήνουμε το μείγμα να πάρει λίγες βράσεις. Αφαιρούμε την κατσαρόλα από τη φωτιά, αφήνουμε το μείγμα λίγη ώρα και το ρίχνουμε αν έχουμε σε καλούπια ή σε ένα ταψί. Μετά από λίγο προσθέτουμε αν θέλουμε τα αιθέρια έλαια και το αφήνουμε να κρυώσει. Αφήνουμε το μείγμα μια ημέρα να σταθεροποιηθεί και μετά αν θέλουμε προσθέτουμε υλικά για να το διακοσμήσουμε ή και να το εμπλουτίσουμε με θρεπτικά συστατικά (όπως λιναρόσπορο, γλυκάνισο, αποξηραμένες φλούδες πορτοκαλιού, χαμομήλι). Μετά από τέσσερις ημέρες αν δεν έχουμε χρησιμοποιήσει καλούπια, το κόβουμε με το πριόνι σε πλάκες και αφήνουμε τα κομμάτια να ωριμάσουν σε χώρο μακριά από ρεύματα.
Χρόνος ωρίμανσης
Ο χρόνος ωρίμανσης συνήθως διαρκεί 4 με 6 εβδομάδες ανάλογα με το πόσο κρύος ή ζεστός είναι ο καιρός και την υγρασία της ατμόσφαιρας. Ένα φρέσκο σαπούνι είναι ακατάλληλο για χρήση γιατί διατηρεί την οξύτητά του. Έτσι χρειάζεται να μείνει και να ωριμάσει ώστε ν' αποβάλλει τον όξινο χαρακτήρα του. Όταν τα σαπούνια ωριμάζουν, απαλλάσσονται από την καυστική σόδα (ή ποτάσα) γιατί η καυστική σόδα (ή ποτάσα) αντιδρά χημικά με το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, σχηματίζοντας στην επιφάνεια του σαπουνιού μια λευκή σκόνη. Η σκόνη αυτή είναι ανθρακικό νάτριο, (σόδα). Ο σχηματισμός αυτής της σκόνης στην επιφάνεια του σαπουνιού είναι σημάδι πως το σαπούνι είναι έτοιμο. Ωστόσο το σαπούνι γίνεται καλύτερο όσο παλιώνει.Κατά τη διάρκεια παρασκευής του, το σαπούνι έχει χρώμα καφετί και όσο ωριμάζει. λευκαίνει. Το έτοιμο σαπούνι είναι λευκό. Είναι απαραίτητο να μείνει το σαπούνι πάνω από ένα μήνα να ωριμάσει γιατί ακόμη κι αν έχει πήξει νωρίτερα, δεν θα έχει "πέσει" το PH του και τσούζει στη χρήση.
Προφυλάξεις
Η καυστική σόδα και η καυστική ποτάσα, είναι βάσεις που η χρήση τους χρειάζεται μεγάλη προσοχή. (Καυστική σόδα είναι το tuboflo που χρησιμοποιούμε για να ξεβουλώσουμε αποχετεύσεις ) Μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά εγκαύματα και σε περίπτωση επαφής με το δέρμα πρέπει να το ξεπλύνουμε με άφθονο νερό. Δεν τα αγγίζουμε ποτέ με γυμνά χέρια, φοράμε πάντα χοντρά πλαστικά γάντια, ειδικά προστατευτικά γυαλιά και δεν εισπνέουμε τους ατμούς που εκλύονται κατά τη διάρκεια ανάμιξής τους με το νερό. Δεν τοποθετούμε ποτέ τις βάσεις σε γυάλινα δοχεία γιατί προσβάλουν το γυαλί, και τις προσθέτουμε σιγά σιγά στο νερό γιατί παράγεται θερμότητα (εξώθερμη αντίδραση). Προσέχουμε πάρα πολύ να μη πέσει στα μάτια μας γιατί αυτό εξαιρετικά επικίνδυνο. Φροντίζουμε να τα αναμειγνύουμε σε ανοιχτό χώρο με ένα ξύλο σε πλαστικό ή ξύλινο δοχείο ή με τον απορροφητήρα σε λειτουργία και τα παράθυρα στην κουζίνα ανοιχτά αν χρησιμοποιούμε την θερμή μέθοδο. Αποθηκεύουμε τη σόδα ή την ποτάσα πάντα σε ασφαλές μέρος απρόσιτο από μικρά παιδιά.Παρατηρήσεις
Η καυστική σόδα (NaOH) μας δίνει σαπούνια σκληρά ενώ η καυστική ποτάσα (KOH) μαλακά. Καυστική σόδα και ανθρακική ποτάσα μπορείτε να βρείτε σε καταστήματα που πουλάνε εργαλεία, χρώματα, σιδηρικά, αγροτικά είδη λιπάσματα και φυτά. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στάχτη (αλισίβα) για την παρασκευή σαπουνιού αφού περιέχει Na και Κ (με αλισίβα παρασκεύαζαν σαπούνια στα παλαιότερα χρόνια και από την τυχαία μίξη αλισίβας με λίπος ανακαλύφτηκε το σαπούνι). Ο σωστός υπολογισμός της ποσότητας της βάσης που θα προστεθεί στο λάδι είναι το πιο κρίσιμο σημείο της παρασκευής σαπουνιού. Αν προστεθεί μικρότερη ποσότητα το σαπούνι θα περιέχει αυξημένη ποσότητα αδιάσπαστου λαδιού, θα είναι αδιαφανές, θα δίνει θολά υδατικά διαλύματα και θα έχει μειωμένη απορρυπαντική ισχύ. Αν προστεθεί μεγαλύτερη ποσότητα το σαπούνι θα έχει αυξημένο pH (>10) και δεν θα είναι ανεκτό το από το δέρμα. Το pH φυσιολογικά πρέπει να είναι από 9 έως 10. Χαμηλότερες τιμές του 9 είναι ανέφικτες για σαπούνι από ελαιόλαδο και ένα σαπούνι με υψηλό pH είναι ακατάλληλο προς χρήση.Για καλούπια μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πλαστικά μπολάκια παγωτού μιας χρήσης που υπάρχουν σε διάφορα μεγέθη και σχήματα.
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εκτός από ελαιόλαδο και άλλα είδη λαδιού όπως, δαφνέλαιο, λάδι καρύδας, αμυγδαλέλαιο, καστορέλαιο, αραβοσιτέλαιο, πυρηνέλαιο (για πράσινο σαπούνι), ηλιέλαιο ή και μίγματα λαδιών. Επίσης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα ήδη χρησιμοποιημένα λάδια χωρίς κανένα πρόβλημα. Η αντίδραση σαπωνοποίησης θα γίνει κανονικά γιατί τα λάδια στο μαγείρεμα διαλύουν τις λιποδιαλυτές ουσίες, (βιταμίνες, και λίπη) ενώ η αντίδραση σαπωνοποίησης δρα μόνο στα λίπη, οπότε το σαπούνι θα είναι καθαρό. Καλό είναι βέβαια να σουρώσετε το χρησιμοποιημένο λάδι προτού το χρησιμοποιήσετε για παρασκευή σαπουνιού ώστε να αφαιρέσετε οποιοδήποτε στερεό υπόλειμμα έχει μείνει από το μαγείρεμα. Θερμάνετε ελαφρά το λίπος και περάστε το από ένα σουρωτήρι.
Aιθέρια έλαια
(χαμομήλι, λεβάντα, δεντρολίβανο, τριαντάφυλλο, φασκόμηλο, μύρος, μέντα)Τα αιθέρια έλαια που θα αγοράσετε πρέπει να είναι αγνά. Αν στάξετε μια σταγόνα από αιθέριο έλαιο σε ένα κομμάτι στυπόχαρτο θα πρέπει να αφήσει μόνο το άρωμα του χωρίς κανένα ίχνος λαδιού. Αν υπάρχει ίχνος λαδιού το έλαιο είναι νοθευμένο.
Βότανα
(χαμομήλι, λεβάντα, δεντρολίβανο, θυμάρι, μελισσόχορτο, φασκόμηλο, αχιλλεία, καλέντουλα, τσουκνίδα, τζίνσενγκ, αγιόκλημα, μέντα, ιβίσκος.)Όταν χρησιμοποιούμε βότανα χρησιμοποιούμε το έγχυμά τους (δεν προσθέτουμε δηλαδή απλά τα βότανα).
Όταν φτιάχνετε το έγχυμα βοτάνων, χρησιμοποιείτε όλο το νερό της συνταγής. Επιλέγετε το ή τα βότανα που θέλετε, φτιάχνετε το έγχυμα, το σουρώνετε και το αφήνετε να κρυώσει. Μετά εκτελείτε την βασική συνταγή του σαπουνιού.
Άλλα
Μέλι, γάλα, χοντρό αλάτι, πράσινη άργιλος, φύκια.Χρωματισμός
Τα σαπούνια δεν έχουν φυσικό χρώμα. Μπορείτε να τα χρωματίσετε (κατά την παρασκευή τους με τεχνητά χρώματα ή φυσικά χρώματα από φρούτα (π.χ. φράουλες) ή καρυκεύματα (π.χ. κανέλα, κουρκουμάς κ.λπ.)«Πειραγμένα» σπιτικά σαπούνια
Σαπούνι για το πρόσωποΕλαιόλαδο ή λάδι από αβοκάντο ή μίγμα ελαιόλαδου με καροτέλαιο
Βότανα: Χαμομήλι ή λεβάντα
Αιθέρια έλαια:
για λιπαρές επιδερμίδες: λεβάντα, lavender, δεντρολίβανο, tea-tree, vetiver
για ξηρές επιδερμίδες: ylang-ylang, γεράνι, λεβάντα, neroli, frankinsence, τριαντάφυλλο, palmarosaγια.
για καθαρισμό και θρέψη της επιδερμίδας: κόκκινος άργιλος και γιασεμί
Σαπούνι για λούσιμο
Ελαιόλαδο και δαφνέλαιο σε μείγμα ή σκέτο δαφνέλαιο
Βότανα:
για λιπαρά μαλλιά: δεντρολίβανο, θυμάρι
για πιτυρίδα: μελισσόχορτο, φασκόμηλο, αχιλλεία, δεντρολίβανο
για ξηρά μαλλιά: καλέντουλα και χαμομήλι,
για άτονα, θαμπά μαλλιά: τσουκνίδα, τζίνσενγκ.
Αιθέρια έλαια:
neroli, λεβάντα, ροδόξυλο, μύρος, τριαντάφυλλο, μέντα
για λιπαρά μαλλιά: κίτρο, κέδρος, λεμόνι, δεντρολίβανο, clary sage, μανταρίνι
για δυνάμωμα μαλλιών μίγμα με λιγότερο ελαιόλαδο και περισσότερο αμυγδαλέλαιο και δαφνέλαιο
για ταλαιπωρημένα και βαμμένα μαλλιά: ελαιόλαδο βιολογικής καλλιέργειας με λάδι αβοκάντο και αιθέριο έλαιο αγιόκλημα
για φυσικό σκούρημα του τριχωτού της κεφαλής: δαφνέλαιο και αιθέριο έλαιο δεντρολίβανου
Σαπούνι για το σώμα
Ελαιόλαδο
Βότανα: Χαμομήλι, μέντα, ιβίσκος, λεβάντα
Αιθέρια έλαια: λεμόνι, δυόσμος, λεβάντα, πορτοκάλι, ροδόξυλο, ylang-ylang
Απολέπιση και μυϊκοί πόνοι: χοντρό αλάτι
Ερωτική διάθεση: κανέλα, μοσχοκάρυδο και γαρύφαλλο (σε σκόνη)
Για βελουτέ σαπούνι: πυρηνέλαιο και ηλιέλαιο σε μίγμα
Ενίσχυση αφρού: καστορέλαιο.
Για μαλακό κρεμώδη αφρό: γάλα και μέλι
Για τόνωση και θρέψη της επιδερμίδας και έντονη ενυδάτωση: μέλι, γάλα και αιθέριο έλαιο μύρου.
Για την σύσφιξη της επιδερμίδας τοπικά: πράσινη άργιλος, φύκια και αιθέριο έλαιο λεβάντας.
Καθαρισμός σε βάθος με έντονο αφροδισιακό άρωμα: ροζ άργιλος και αιθέριο έλαιο τριαντάφυλλου.
Σαπούνι για το σώμα και για λούσιμο
Για δροσιστική δράση, έντονη φρεσκάδα του δέρματος και της επιδερμίδας του κεφαλιού: εκχύλισμα αλόες και αιθέριο έλαιο μέντας.
Για ξηρές και προβληματικές επιδερμίδες και ξηρά μαλλιά: λάδι Jojoba και αιθέριο έλαιο φασκόμηλου.
ΑΛΥΣΙΒΑ
Η αλυσίβα είναι ένα αλκαλικό διάλυμα που παρασκευάζεται με το βράσιμο του νερού μαζί με στάχτη από καμένα ξύλα. Συνίσταται δε να χρησιμοποιείται βρόχινο νερό. Στα παλαιότερα χρόνια τη χρησιμοποιούσαν για τη λεύκανση των ρούχων, αλλά και αντί για σαπούνι και για το λούσιμο (ειδικά για λιπαρά μαλλιά). Η αλυσίβα έχει καθαριστικές ιδιότητες λόγω του ανθρακικού καλίου που προσλαμβάνει από τη στάχτη και το οποίο έχει την ικανότητα αυτό να διαλύει τα έλαια και τα λίπη γενικά όχι όμως και ορυκτέλαια (γράσο, παραφίνες, βαζελίνη κλπ.).
Η αλυσίβα ήταν άλλοτε πολύ διαδεδομένη. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα σε απομακρυσμένα χωριά ιδίως τον χειμώνα, στη πλύση των ασπρόρουχων.
Τρόπος χρήσης
Με την αλισίβα γινόταν η "μπουγάδα". Δηλαδή αφού τα ασπρόρουχα πλενόντουσαν καλά, τοποθετούνταν σε ένα ψηλό καλάθι, στο "μπουγαδοκόφινο", το οποίο όμως καλυπτόταν προηγουμένως εσωτερικά με μια μεγάλη άσπρη χοντρή μαντήλα ή ύφασμα το λεγόμενο "σταχτόπανο" και που τα άκρα της (του) έβγαιναν έξω από το κοφίνι. Στη συνέχεια διπλώνονταν τα πλυμένα ασπρόρουχα και στοιβάζονταν μέσα στο μπουγαδοκόφινο και στο τέλος σκεπάζονταν αυτά από τις άκρες του σταχτόπανου. Πάνω λοιπόν από το σταχτόπανο άρχιζαν και έριχναν αργά αργά και κατά διαστήματα την αλισίβα. Το υγρό αυτό διάλυμα σιγά - σιγά διαπερνούσε τα ρούχα και εξέρχονταν από το κάτω μέρος του κοφινιού παρασύροντας τα υπολείμματα από τους λεκέδες που υπήρχαν στα ρούχα. Όταν η αλισίβα ήταν καλή, τότε τα ασπρόρουχα έπαιρναν ένα κρινόλευκο χρώμα.- Από τη παραπάνω διαδικασία προέρχεται σήμερα η δημώδης έκφραση "μπουγαδοκόφινο" με την οποία και χαρακτηρίζονται άτομα μειωμένης προσωπικότητας ή υποτιμητικά για ευτραφέστατης σωματικής διάπλασης άτομα.
Πηγή1
Πηγή2
Πηγή3
http://aorata-gegonota.blogspot.com/