Aνησυχία
προκάλεσαν πρόσφατα δύο ειδήσεις για τα παυσίπονα - την ευρύτερα
χρησιμοποιούμενη κατηγορία φαρμάκων. Η πρώτη είδηση αναφερόταν στο
συνδυασμό παρακεταμόλης και καφεΐνης -μιας διαδεδομένης μορφής
αναλγητικού -, που μάλλον ενέχει κινδύνους για το ήπαρ, ενώ η δεύτερη
έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για τη διάρκεια λήψης της νιμεσουλίδης,
ενός από ταπιο δημοφιλή αντιφλεγμονώδη παυσίπονα. Τα νέα αυτά μας θύμισαν κάτι που τείνουμε να ξεχνάμε όσον αφορά τα αναλγητικά που βρίσκονται στο φαρμακείο κάθε σπιτιού: τα παυσίπονα είναι φάρμακα με επιθυμητές δράσεις, αλλά και ανεπιθύμητες ενέργειες, μερικές από τις οποίες είναι σοβαρές. Διαβάστε λοιπόν τι ισχύει σχετικά με τις πρόσφατες ειδήσεις για τα αναλγητικά, πώς να επιλέγετε το κατάλληλο παυσίπονο για την αντιμετώπιση του πόνου που σας ταλαιπωρεί (πονοκέφαλος, πονόδοντος κλπ.), αλλά και τι να προσέξετε αν έχετε κάποιο πρόβλημα υγείας (αναιμία, υπέρταση κλπ.).
Τα παυσίπονα με παρακεταμόλη (ακεταμινοφαίνη στις ΗΠΑ) και τα αντιφλεγμονώδη (μη στεροειδή) είναι οι κύριες κατηγορίες αναλγητικών που μπορείτε να προμηθευτείτε από το φαρμακείο χωρίς συνταγή γιατρού.
- Η παρακεταμόλη έχει παυσίπονη και αντιπυρετική δράση , ενώ δεν έχει αντιφλεγμονώδη δράση (δηλαδή δεν καταπολεμά τις φλεγμονές). Δρα μέσα σε 30-45΄ και ανακουφίζει τον πόνο για 6-8 ώρες.
- Η παρακεταμόλη θεωρείται ήπιο παυσίπονο , αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αθώα. Όταν λαμβάνεται σε μεγάλη δόση (πάνω από 3 χάπια την ημέρα) για περισσότερες από δύο εβδομάδες, μπορεί να προκαλέσει ηπατικά προβλήματα (στη Μεγάλη Βρετανία η κατάχρηση παρακεταμόλης σχετίζεται με περίπου εκατό θανάτους ή μεταμοσχεύσεις ήπατος το χρόνο).
Eμπορικές ονομασίες : Depon, panadol, apotel κ.ά.
- Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ασπιρίνη-ακετυλοσαλικυλικο οξύ, νιμεσουλίδη, μεφαιναμικό οξύ, ιβουπροφένη κλπ.) έχουν παυσίπονη, αντιπυρετική και αντιφλεγμονώδη δράση. Τα περισσότερα αντιφλεγμονώδη δρουν μέσα σε μισή ώρα από τη λήψη τους και ανακουφίζουν από τον πόνο για 6-8 ώρες, αν και ορισμένα (π.χ. η τενοξικάμη) έχουν 24ωρη δράση. Ωστόσο, οι ειδικοί εξηγούν ότι δεν είναι επιθυμητό ένα παυσίπονο να έχει παρατεταμένη δράση, γιατί αυξάνεται και ο κίνδυνος των παρενεργειών του.
- Τα αντιφλεγμονώδη είναι πιθανό να προκαλέσουν παρενέργειες στο γαστρεντερικό σύστημα (γαστρίτιδα, έλκος, ακόμη και διάτρηση του στομάχου). Με άλλα λόγια, για να τα πάρει κανείς, χρειάζεται «γερό» στομάχι. Επίσης, μπορούν να βλάψουν το ήπαρ, τα νεφρά και το αίμα (π.χ. καταστροφή των λευκών αιμοσφαιρίων), όταν η λήψη τους είναι παρατεταμένη (άνω των 15 ημερών).
Eμπορικές ονομασίες: Ασπιρίνη, salospir, egicalm, ponstan, gadil, mesulid, biofenac, feldene, voltaren, naprosyn, nurofen, advil, brufen, xefo κ.ά.
- Στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη ανήκει και η «νέα γενιά» των εκλεκτικών αναστολέων της COX2, που κυκλοφορούν τα τελευταία πέντε χρόνια. Τα νεότερα αυτά αντιφλεγμονώδη θεωρούνται σχετικά πιο ασφαλή για το στομάχι (προκαλούν γαστρικό ερεθισμό σε ποσοστό 7-8%, εν αντιθέσει π.χ. με την ασπιρίνη, που μπορεί να προκαλέσει γαστρικό ερεθισμό σε ποσοστό 20%). Από την άλλη μεριά, όμως, σχετίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων (της τάξεως του 5-10%, ιδιαίτερα όταν υπάρχει ιστορικό καρδιοπαθειών). Oι σοβαρές παρενέργειες στο καρδιαγγειακό σύστημα ήταν και αυτές που προκάλεσαν την απόσυρση αρκετών φαρμάκων της κατηγορίας αυτής (όπως το Vioxx).
θα πρέπει να χορηγούνται με συνταγή γιατρού.
celebrex, arcoxia κ.ά.
Όταν ο πόνος οφείλεται σε οξεία ή χρόνια φλεγμονή, τα αντιφλεγμονώδη παυσίπονα είναι προτιμότερα λόγω του μηχανισμού δράσης τους που, όπως μαρτυρά το όνομά τους, καταπολεμά τον πόνο, αλλά και τη φλεγμονή. Διαφορετικά, αν έχετε προβλήματα με το στομάχι σας, μπορείτε να επιλέξετε την παρακεταμόλη. Ένα ακόμη κριτήριο επιλογής αναλγητικού είναι το τι σας «πιάνει», γεγονός που εξαρτάται από την ευαισθησία του οργανισμού σας και το οποίο συνήθως το γνωρίζετε από την εμπειρία σας. Στη συνέχεια σας αναφέρουμε ποια παυσίπονα ενδείκνυνται ανάλογα με το είδος του πόνου που αντιμετωπίζετε.
Για τον πονοκέφαλο : Παρακεταμόλη, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
Για τον πονοκέφαλο που σας πιάνει μετά από μια μέρα πίεσης, επιλέξτε ένα ήπιο αναλγητικό, όπως η παρακεταμόλη, που δεν ενοχλεί το στομάχι. Εάν η παρακεταμόλη δεν σας «πιάνει», προτιμήστε ένα μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες, όπως η ασπιρίνη και η ιβουπροφένη, που θεωρούνται από τα λιγότερο επιβαρυντικά αντιφλεγμονώδη για τα νεφρά.
Για τον πονόδοντο : Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
Oι πόνοι των δοντιών συνήθως είναι επίμονοι και συνδυάζονται με στοιχεία φλεγμονής (πρήξιμο, ερυθρότητα), γι’ αυτό και τα παυσίπονα που συνήθως λαμβάνονται στην περίπτωση αυτή είναι το μεφαιναμικό οξύ, η λορνοξικάμη και το νιφλουμικό οξύ, που ανήκουν στα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.
Για τους πόνους της περιόδου : Παρακεταμόλη, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
Τόσο η παρακεταμόλη όσο και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (συνήθως λαμβάνονται το μεφαιναμικό οξύ και η ιβουπροφένη) δρουν κατά της δυσμηνόρροιας. Μια ακόμη λύση που μπορεί να σας προτείνει ο γυναικολόγος σας για την αντιμετώπιση του πόνου της περιόδου είναι η λήψη προγεστερόνης (ορμόνης). Προσοχή! Η ασπιρίνη δεν πρέπει να λαμβάνεται για την αντιμετώπιση της δυσμηνόρροιας, επειδή μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη αιμορραγία.
Για τους πόνους της κοιλιάς : Σπασμολυτικά
O πόνος της κοιλιάς συνήθως συνοδεύεται από σπασμούς, οπότε χορηγούνται συνδυασμοί παυσίπονων με σπασμολυτικά, δηλαδή φάρμακα που συνδυάζουν την παυσίπονη ουσία (π.χ. παρακεταμόλη) με μυοχαλαρωτικά συστατικά. Προσοχή! Επειδή οι πόνοι της κοιλιάς μπορεί να οφείλονται σε ποικίλα και πιθανώς σοβαρά αίτια, απαιτείται η επίσκεψη στο γιατρό και είναι σκόπιμο να αποφεύγεται η λήψη παυσίπονων που μπορεί να συγκαλύψουν το πραγματικό πρόβλημα.
Για τους πόνους των κακώσεων : Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
Για τους πόνους των κακώσεων (π.χ. του διαστρέμματος) ή τους μετεγχειρητικούς πόνους (π.χ. έπειτα από μια οδοντιατρική επέμβαση), τα πλέον αποτελεσματικά αναλγητικά είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Τα παυσίπονα αυτά κατά κανόνα τα συστήνει ο γιατρός, στο πλαίσιο της ολιγοήμερης αγωγής που ακολουθεί ο ασθενής (π.χ. νιμεσουλίδη, λορνοξικάμη, νέας γενιάς COX2 κλπ.).
Πόνοι από τα παυσίπονα!
Πολλές φορές οι πάσχοντες από συχνούς πονοκεφάλους καταλήγουν να παίρνουν «με τις χούφτες» τα παυσίπονα. Oι ειδικοί τονίζουν ότι αυτή η πρακτική έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση πονοκεφάλων από κατάχρηση αναλγητικών. Η μόνη λύση είναι οι πάσχοντες να ξεχάσουν για λίγο τα χάπια, ώστε να «σπάσουν» το φαύλο κύκλο της φαρμακευτικής πρόκλησης πονοκεφάλου.
έχετε αναιμία;
Τα αντιφλεγμονώδη μπορούν να προκαλέσουν μικρογαστρορραγίες, με αποτέλεσμα να χάνεται κάποια ποσότητα αίματος, γεγονός που δεν είναι επιθυμητό για τους πάσχοντες από αναιμία, επειδή μπορεί να επιδεινώσει την κατάστασή τους. Γι’ αυτό να προτιμάτε την παρακεταμόλη.
έχετε ευαίσθητο στομάχι;
Είναι προτιμότερο να παίρνετε παρακεταμόλη για την αντιμετώπιση του πόνου. Εάν χρειαστεί να πάρετε αντιφλεγμονώδη, πρέπει να τα συνοδεύσετε με τη λήψη γαστροπροστατευτικών φαρμάκων (π.χ. ομεπραζόλη, παντοπραζόλη, λανσοπραζόλη), καθώς και να τα λάβετε σε μια μορφή που θεωρείται λιγότερο επιβαρυντική για το στομάχι, όπως είναι το υπόθετο και τα αναβράζοντα δισκία. Ωστόσο, αν έχετε ιστορικό ελκοπάθειας, απαγορεύεται αυστηρώς να λαμβάνετε μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.
έχετε διαβήτη;
Oι διαβητικοί ασθενείς μπορούν να πάρουν και τις δύο κατηγορίες παυσίπονων (αντιφλεγμονώδη, παρακεταμόλη), επειδή η δράση τους δεν επηρεάζει το σάκχαρο του αίματος.
έχετε υπέρταση;
Προτιμήστε την παρακεταμόλη, επειδή μία από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών -τόσο των παλαιότερων όσο και των νεότερων COX2- είναι ότι αυξάνουν την πίεση του αίματος. Εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα φαίνεται ότι είναι η ασπιρίνη, η οποία σε μικρή δόση (π.χ. 100 mg) δεν αυξάνει την πίεση, ενώ μπορεί ακόμη και να την ελαττώσει αν λαμβάνεται το βράδυ. Oι ειδικοί τονίζουν όμως ότι οι μεγάλες δόσεις της ασπιρίνης (άνω των 500 mg την ημέρα, δηλαδή ένα δισκίο) πρέπει να αποφεύγονται από τους υπερτασικούς.
είστε έγκυος;
Τα μόνα «δοκιμασμένα» αναλγητικά που συνιστούν οι γυναικολόγοι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι η παρακεταμόλη και η ασπιρίνη (σε ειδικές περιπτώσεις), πάντα με σύσταση του γυναικολόγου.
Δισκία: Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή αναλγητικών. Επιτρέπεται να τα τεμαχίσετε μόνο αν έχουν μια ορατή εγκοπή. Εάν δυσκολεύεστε να τα καταπιείτε, επιλέξτε τα αναβράζοντα. Σιρόπι: Χρησιμοποιείται για τα παιδιά, επειδή μπορεί να υπολογιστεί καλύτερα η δόση του φαρμάκου σύμφωνα με το βάρος του παιδιού.
Υπόθετο: Απορροφάται ταχύτερα από τα αναλγητικά που λαμβάνονται από το στόμα, αλλά δεν είναι τόσο πρακτικό.
Η ασπιρίνη είναι, προς το παρόν, το μοναδικό παυσίπονο με αποδεδειγμένη καρδιοπροστατευτική δράση, γι’ αυτό και χορηγείται ευρύτατα σε ασθενείς με καρδιαγγειακά προβλήματα (συνήθως χορηγείται ύστερα από ένα έμφραγμα για την πρόληψη ενός δεύτερου, αν και πολλοί καρδιολόγοι τη συστήνουν και για την πρόληψη γενικώς του εμφράγματος). Ωστόσο, η ασπιρίνη, ακόμη και σε μικρές δόσεις, μπορεί να προκαλέσει έντονο γαστρικό ερεθισμό, γι’ αυτό και πρέπει να αποφεύγεται από όσους έχουν ευαίσθητο στομάχι (επιπλέον, απαγορεύεται η λήψη της από τα παιδιά, επειδή έχει συσχετιστεί με το σύνδρομο Reye, που μπορεί να αποβεί μοιραίο).
1. Η νιμεσουλίδη
Το καμπανάκι κινδύνου που έκρουσε ο Ευρωπαϊκός Oργανισμός Φαρμάκων για τη νιμεσουλίδη (που λαμβάνεται συστηματικά από ασθενείς με ρευματοπάθειες) αφορά τη διάρκεια της λήψης της. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Oργανισμό Φαρμάκων, η νιμεσουλίδη δεν πρέπει να λαμβάνεται για περισσότερες από 15 ημέρες, επειδή μπορεί να προκαλέσει ηπατικές βλάβες. Όσον αφορά τους ασθενείς με ρευματοπάθειες που τη λαμβάνουν συστηματικά, οι ειδικοί συνιστούν να κάνουν ένα διάλειμμα 2-3 εβδομάδων και να συνεχίζουν τη λήψη της εφόσον το κρίνει απαραίτητο ο γιατρός τους. Πάντως, όπως εξηγούν οι ειδικοί, οι δύο εβδομάδες είναι, ούτως ή άλλως, το όριο ασφαλείας για την καθημερινή λήψη παυσίπονων κάθε κατηγορίας. Ενδεχόμενη λήψη τους για διάστημα μεγαλύτερο των δύο εβδομάδων συνιστά κατάχρηση και αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών.
2. Η παρακεταμόλη σε συνδυασμό με καφεΐνη
Η καφεΐνη αυξάνει την απορρόφηση και την ταχύτητα δράσης της παρακεταμόλης, γι’ αυτό και στην αγορά θα βρείτε αναλγητικά με καφεΐνη. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Oυάσινγκτον, ο συνδυασμός αυτός, σε υψηλές δόσεις, μπορεί να ενέχει αυξημένο κίνδυνο για το ήπαρ. Πάντως, η έρευνα έγινε σε ποντίκια και βακτήρια E. Coli, γι’ αυτό και οι ειδικοί πιστεύουν ότι είναι ακόμη νωρίς να εκδοθεί οποιαδήποτε προειδοποιητική σήμανση για τα αναλγητικά με παρακεταμόλη και καφεΐνη.