Ένας γυάλινος κόσμος
Η παραγωγή γυαλιού σε ευρεία κλίμακα άρχισε με τη βιομηχανική επανάσταση. Στις αρχές του 20ου αιώνα ξεκίνησε η μαζική παραγωγή γυάλινων δοχείων, ενώ η παραγωγή γυάλινων λαμπτήρων αυτοματοποιήθηκε το 1926. Σήμερα το γυαλί είναι πολύ φθηνότερο και χρησιμοποιείται όχι μόνο για να φτιάξουμε παράθυρα και καθρέφτες αλλά για να φτιάξουμε δοχεία συσκευασίας τροφίμων και ποτών σε όλα τα σχήματα και τα μεγέθη. Επίσης από γυαλί φτιάχνονται τα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, των τραίνων και των αεροπλάνων, οι φακοί για τα γυαλιά μας, τα τηλεσκόπια, οι φωτογραφικές και κινηματογραφικές μηχανές, θερμοκήπια και εργοστάσια, οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες, επιστημονικές συσκευές και δοκιμαστικοί σωλήνες, οπτικές ίνες για τις τηλεπικοινωνίες, οθόνες για τις τηλεοράσεις και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, γυάλινες ίνες για μόνωση. Ο κατάλογος είναι σχεδόν ατελείωτος.
Το γυαλί έχει μια μοναδική ιδιότητα: μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για τη συσκευασία ενός προϊόντος και είναι 100% ανακυκλώσιμο υλικό. Επίσης μπορεί να ανακυκλωθεί απεριόριστες φορές αν σπάσει ή φθαρεί. Θα μπορούσαμε δηλαδή να μηδενίσουμε τα απορρίμματα συσκευασίας από γυαλί αν ξαναχρησιμοποιούσαμε και ανακυκλώναμε τα γυάλινα μπουκάλια και βάζα που χρησιμοποιούμε. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η ενέργεια που απαιτείται για την τήξη του ανακυκλώσιμου γυαλιού είναι πολύ λιγότερη από την ενέργεια που απαιτείται για την δημιουργία γυαλιού από νέα ακατέργαστα υλικά. Η ανακύκλωση δηλαδή του γυαλιού συμβάλλει όχι μόνο στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων αλλά και στην εξοικονόμηση ενέργειας.
Πως φτιάχνεται το γυαλί
Η κατασκευή του γυαλιού βασίζεται σε μια απλή διαδικασία κατά την οποία αναμιγνύονται τρεις ανόργανες ουσίες που στη συνέχεια θερμαίνονται μέχρι να συγχωνευτούν. Οι ουσίες αυτές είναι η άμμος που μας δίνει το πυρίτιο, το ανθρακικό νάτριο (η σόδα) που χαμηλώνει το σημείο τήξης της άμμου, και το ανθρακικό ασβέστιο (ο ασβεστόλιθος) που σταθεροποιεί το γυαλί για να μην διαλυθεί στο νερό. Στα βασικά αυτά συστατικά μπορούν να προστεθούν διάφορα μεταλλικά οξείδια για να γίνει το γυαλί κατάλληλο για συγκεκριμένες χρήσεις και να πάρει διάφορα χρώματα. Όταν οι ουσίες που προστίθενται περιέχουν σίδηρο το γυαλί γίνεται καφέ ή πράσινο, όταν περιέχουν χρώμιο ή κοβάλτιο το γυαλί γίνεται πράσινο ή μπλε. Σχεδόν όλοι όμως οι παρασκευαστές γυαλιού χρησιμοποιούν κι ένα άλλο χρήσιμο υλικό: τα γυάλινα κατάλοιπα που ανακυκλώνονται και ξαναχρησιμοποιούνται. Υπάρχουν τρεις τρόποι για να πάρει το γυαλί το σχήμα που θέλουμε: με εμφύσηση (φυσητό γυαλί), με καλούπια ή με συσκευές που δημιουργούν φύλλα (ελάσματα) γυαλιού. Οι φυσικές ιδιότητες του γυαλιού
Το γυαλί είναι:
- στερεό υψηλής σκληρότητας
- άμορφο υλικό μη κρυσταλλικής δομής
- εύθραυστο
- διαφανές (για το φάσμα του ορατού φωτός)
- μονωτικό υλικό
- χημικά και βιολογικά αδρανές
- 1.100 κιλά ακατέργαστων υλικών (άμμος, σόδα και ασβεστόλιθος) μας δίνουν 1.000 κιλά γυαλί
- Το γυαλί αποτελεί περίπου το 9% των απορριμμάτων μας ενώ 8%-10% του βάρους των οικιακών μας απορριμμάτων είναι γυαλί.
- Κάθε χρόνο πετάμε 28 δισεκατομμύρια μπουκάλια και βάζα.
- Τρία βάζα ή μπουκάλια ζυγίζουν περίπου ένα κιλό.
- Ένα μπουκάλι από γυαλί χρειάζεται 5 δευτερόλεπτα για να φτιαχτεί
- Στους μεγάλους φούρνους που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή γυαλιού παράγονται 400 τόνοι γυαλί την ημέρα. Δηλαδή περισσότερα από ένα εκατομμύρια μπουκάλια και βάζα την ημέρα.
- Τα γυάλινα μπουκάλια σήμερα είναι ως και 30% ελαφρύτερα από ότι ήταν πριν από δέκα χρόνια. Αυτό σημαίνει εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων.
- Μια φιάλη πολλαπλής χρήσης συνήθως γεμίζει 6 φορές το χρόνο, ενώ η μέση διάρκεια ζωής μιας φιάλης πολλαπλής χρήσης είναι περίπου 5 χρόνια.
- Στις χώρες με μεγάλα ποσοστά ανακύκλωσης γυαλιού, υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης γυαλιού σε κάθε νοικοκυριό.
- 1.000 κιλά ανακυκλωμένου γυαλιού εξοικονομούν 12 κιλά πετρέλαιο.
- Ένας κάδος ανακύκλωσης γυαλιού χωράει περίπου 3000 μπουκάλια.
- Με την ενέργεια που εξοικονομείται από την ανακύκλωση ενός γυάλινου μπουκαλιού, μπορεί να ανάψει ένας ηλεκτρικός γλόμπος των 100 βατ για 4 ώρες.
- Σήμερα το μέσο μπουκάλι περιέχει πάνω από 25% ανακυκλωμένο γυαλί.
- Από τους 45.000 τόνους της ετήσιας ανακύκλωσης στην Ελλάδα οι 40.000 τόνοι προέρχονται από τους μεγάλους εμφιαλωτές τροφίμων και ποτών.
- Στη χώρα μας ανακυκλώνονται περίπου 45.000 τόνοι υαλοθραύσματος κάθε χρόνο αν και οι συνολικές ανάγκες είναι της τάξεως των 170.000 τόνων ετησίως.
Επειδή το γυαλί δεν αποσυντίθεται στη φύση πρέπει να το ανακυκλώνουμε. Οι τρόποι ανακύκλωσης είναι δύο:
- Ο πρώτος είναι η επαναχρησιμοποίηση των μπουκαλιών.
Ο δεύτερος τρόπος αφορά τα μπουκάλια που δεν μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και τα διάφορα άλλα γυάλινα αντικείμενα. Αυτά συγκεντρώνονται σε ειδικούς κάδους και σε επόμενη φάση μεταφέρονται σε κέντρα συγκέντρωσης όπου γίνεται ο διαχωρισμός του γυαλιού ανάλογα με το χρώμα του (άσπρο, πράσινο, μπλε, καφέ). Μετά το γυαλί θραύεται σε μικρά κομματάκια (το υαλόθραυσμα) και καθαρίζεται από ξένες ουσίες (καπάκια, χαρτιά, πλαστικά κλπ). Τα υλικά που μπορούν να μαγνητιστούν (όπως για παράδειγμα τα καπάκια) απομακρύνονται με ισχυρούς μαγνήτες. Τα ελαφριά αντικείμενα (χαρτιά, ελαστικά προϊόντα, κλπ) απομακρύνονται με αέρα που φυσάει στην επιφάνεια της μεταφορικής ταινίας που μεταφέρει το υαλόθραυσμα. Η απομάκρυνση άλλων υλικών γίνεται με το χέρι. Στη συνέχεια το γυαλί πλένεται με νερό για να απομακρυνθούν οι οργανικές ενώσεις, κυρίως σάκχαρα. Τέλος το υαλόθραυσμα οδηγείται στον κλίβανο τήξης για να κατασκευαστεί και πάλι γυαλί.